Home Publicaties Actueel 78 Actueel 80
 

Actueel 79

Rectificatie

In de PD-rubriek zijn de vorige keer wat fouten geslopen. Zo zijn er maar liefst twee disks met eenzelfde nummer opgescheept nl. A 866. U kunt ze de nummers A 866A en A 866B geven. In de beschrijving van de update van disk A 630 is ook een fout gemaakt. De floatingpoint-software op deze disk doet niets anders dan de Line-F instructies (de floatingpoint-instructies voor de 68881/2 FPU) om te zetten in instructies die de memory-mapped coprocessor (de SFP004 van Atari of de Weide Electronic uitvoering) bedienen. Deze hardware kan aangebracht worden in ST-computers.


Phenix

Op de valreep wisten we de vorige keer te vermelden dat de hardware voor de Phenix uit Frankrijk nog niet klaar was. Er moesten last-minute-veranderingen worden ingevoerd. Maar welke was toen onduidelijk. We weten inmiddels meer. Hier komt het. Wijzigingen Phenix 040/060:

  • de DSP-chip (een 56301) is nu via de PCI-bus bereikbaar. Voorheen zat die erin met een 'speciale aansluiting'.
  • er kunnen nu nog meer DSP-chips gebruikt worden: een kaart met 3 stuks erop past in de PCI-bus.
  • hetzelfde is gedaan met de SCSI. Die is verplaatst naar een kaart in de PCI-bus zodat men tegelijk meer keuze krijgt: Ultra-SCSI, differential SCSI e.d.
  • ook de USB-poorten zijn van het moederbord gehaald en verzet naar een kaart in de PCI-bus.
  • er zijn twee IDE-connecties wat maximaal 4 IDE-apparaten mogelijk maakt.
  • Midi, serial enz. gaan nu via USB. Met converters kan men van USB naar parallelle printerpoort, Midi, serial etc.
  • geen EDO-RAM meer maar gewoon goedkoop SDRAM dat bovendien twee keer sneller met de 68060 kan communiceren. ]

Het gevolg van een en ander is dat een custom-made chip (QUICC geheten) kan vervallen. Dat verlaagt de aanschafprijs van de hardware. Om de machine beter geschikt te maken voor multimedia zijn een stel DSP-chips nodig die snel met elkaar kunnen praten en met de grafische kaart. Met de PCI-bus kan dat want die haalt in BURST-mode 132 Mb/s en dat is voldoende voor realtime video en audio die van een DVD-drive komt. Een DSP doet de audio-decompressie, error repair enz., de tweede doet Mpeg2 video-decoding. Met het gebruikte type DSP's moet voldoende snelheid te halen zijn. De audio gaat via een seriële link van de DSP naar de 20-bit CODEC die op het moederbord zit. Video gaat via bursts op de PCI-bus naar de grafische kaart. Met deze constructie kan de CPU lekker zijn gang gaan want het grootste deel van het datatransport vindt plaats aan de andere kant van de PCI-brug. Bedenk wat hier aan de hand is: de PCI-bus wordt gebruikt zoals die bedoeld is door de ontwerpers en niet zoals in de meeste PC's waar PCI eigenlijk als een 'periferal' I/O-device voor de CPU functioneert. Hoeveel deze computer gaat kosten is nog niet bekend.

TOS en Hasbro

Toen de laatste restjes van Atari door Hasbro waren opgekocht vroeg men zich af 'Hoe zit hen nu met de licentie voor TOS?' en 'Wat gaat Hasbro met de Atari software doen?' Niets, blijkt nu, ze hebben de boel alleen opgekocht voor de rechten op heel oude spelletjes (Packman b.v.). Het laatste dat ik van Hasbro hoorde was dat ze naar analogie van de electrische tandenpoetser de electrische lolly hebben uitgevonden. In een tril-houder past een stokje met erop lik- en zuig-snoep. Nu zou trillen alleen niet echt verkopen denk ik, maar als je het trillen gaat moduleren wat dan? Dan kan je geluid toevoeren zodat je inwendig een deuntje hoort. En ik kan u verzekeren: de muziek-lolly is niet TOS-based.

IDE

De laatste jaren heeft men heel wat verbeterd aan de IDE-aansluiting voor harddisks en dergelijke. In PC's is men nu ook zover gegaan dat men de CPU voor een groot deel kan ontlasten door een DMA-transport mogelijk te maken net zoals wij dat kennen in onze computers. Ook is er wat verbeterd aan de foutendetectie. Al met al is IDE een technisch redelijke aansluiting geworden die nu ook in Mac's gebruikt wordt. Qua snelheid is er zoveel verbeterd dat deze aansluiting niet meer langzamer is dan SCSI.

Alleen met RAID-arrays is SCSI nog sneller. Even ter verduidelijking: in een RAID-array zitten diverse SCSI-drives (Wide-Ultra-SCSI-3) te doen alsof ze gezamenlijk een heel grote harddisk zijn. De drives kunnen elk op zich I/O doen zodat met 4 drives je ook bijna vier keer zo snel I/O kan doen. Ideaal voor servers. Een groot voordeel van IDE is dat drives goedkoper zijn dan SCSI-uitvoeringen. In de Falcon zit een IDE-drive. Als je andere ST-computers op eenzelfde (Atari-compatibele) manier voorziet van een IDE interface dan kan men gebruik maken van goedkope IDE-drives. Maar helaas: de connectie tussen drive en IDE-kaart moet kort blijven. Dus dat wordt ombouwen in een andere behuizing en dan ben je het geldelijk voordeel weer kwijt. Van T.U.S. Developments uit Engeland komt het bericht dat ze een adaptor hebben geheten IDEal die past in een MegaSTE. U weet wel, zo'n 16 MHz 68000 computer in een, laat ik het maar noemen TT-kast. In die behuizing is dan ook ruimte voor zo'n kleine 2,5 inch drive waar tegenwoordig ook al een giga-byte op past. Helaas zijn 2,5 inch drives duurder dan gelijkwaardige 3,5 inch uitvoeringen. Volgens mij zou je ook in een MegaST kast genoeg ruimte hebben, maar dat vermeldt de firma niet. Wat ze wel vermelden is de prijs: œ 59.00 en met 340 Mb drive œ 139.00. Of je ook een recente versie van TOS (zoals 2.06) nodig hebt blijft vaag. Als we nu ook even de kosten voor een SCSI-aansluiting gaan doorrekenen dan wordt dat: Link-adaptor (SCSI<->DMA) f 160,- (met HDDriver), externe behuizing (!If(!!i) 100,- en dan nog de SCSI-harddisk. Voor STE-bezitters lijkt me het goedkoper om de oude 48 Mb harddisk die er oorspronkelijk in zit te vervangen door eentje met meer opslagcapaciteit.

STE versneld

Van zichzelf is de Mega STE al versneld. Maar het kan beter natuurlijk met de Veloce+ van de boven reeds vermelde firma T.U.S. Het betreft een upgrade die een 68020 CPU bevat op 16 MHz, een TOS 2.06, en ruimte voor maximaal 4 MB Fast RAM. Zonder dat merk je niet veel van versnelling. De prijs van die 4 Mb uitvoering is œ189.00 Wat betreft compatibiliteit: je kan terugschakelen naar de 68000 CPU. En het is compatibel met hun IDEal kaartje. Maar of die TOS 2.06 ook een vereiste is voor IDEal is onduidelijk.

Meer informatie

STOS Basic

In Engeland is ooit "STOS the Game Creator" gemaakt. In een Basic-achtig taaltje met extra speciale zaken toegespitst op Games applicaties kan je gemakkelijk werken. Vooral in Engeland is er zo het nodige spelplezier gemaakt. Ook in onze PD kom je af en toe de opmerking 'STOS' tegen als het over spelletjes gaat. Er worden niet veel spelletjes meer gemaakt tegenwoordig. Er is al zoveel! Het is dan ook niet zo gek dat STOS-Basic nu freeware is geworden. Op het net op te halen en ook nadere uitleg over het gebruik te vinden en vragen te stellen.

Games

Ooit, in een ver verleden (20 jaar) was er 'Pong'. Een apparaat sloot aan op de TV, twee joysticks sloten ook aan op het apparaat en men kon zich vermaken. Uiterlijk is er weinig veranderd sindsdien: nog altijd een kastje met aansluiting voor joysticks e.d. en een kabel naar de TV. Zelfs de prijs van een paar honderd gulden is al die jaren gelijk gebleven. Wel zit er stukken meer digitaal spul in die game-boxes. De grootste verkoper is Sony met zijn Playstation (50 miljoen), gevolgd door Nintendo met de N64 en als hekkensluiter Sega met zijn nieuwe Dreamcast. Dat het beste spul niet het grootste verkoopsucces heeft blijkt uit het feit dat de Playstation maar een 32-bits processor heeft, de N64 een 64-bitter en de Dreamcast zelfs 128 bits! Het is de wet van de remmende voorsprong. De meeste spelletjes bestaan voor de Playstation en daar is ook de grootste illegale markt te vinden. Logisch is het natuurlijk ook dat Sony gevangen zit in de fuik van de compatibiliteit. Hun nieuwe Playstation2, de naam zegt het al, moet in staat zijn om al die oude spelletjes te spelen. Wat Sega gaat doen en of hun nieuwe game-console een 128-bitter wordt is nog niet bekend.

Draconis

De meeste lezers zal, als ze aan een browser denken voor Atari-computers gelijk de naam CAB binnenvallen. Dat is wat de meeste gebruiken. Er zijn wel mensen die het geprobeerd hebben met het uit Frankrijk afkomstige 'Wensuit' te werken, maar ondanks de hoge snelheid waarmee Wensuite pages op het scherm opbouwt, is men niet geheel tevreden met dit product. Over een ander alternatief 'Adamas' hoorden we dat de Pro-versie die naar men hoopt op de beurs in Neuss verkocht kan worden, ook Javascript aankan. Dat is leuk nieuws waar al lang op gewacht wordt. Of CAB ook zo'n uitbreiding krijgt is nog altijd onzeker.

Atari en muziek

In het technische muziek magazine 'Keyboards' uit Duitsland is in aflevering 3/99 tussen een bespreking van de Ensonic Fizmo realtime transwave synthesiser en de Quasimode Polymorph een lang verhaal te vinden over de inzet van Atari-computers bij het muziek maken. Onder de titel '33 Tips zum Atari, history-shareware auf CD'. Ik wil de lezers een paar van die tips niet onthouden:

  • koop een reservecomputer voor als je ST kapot gaat; als het even kan van iemand die wat met muziek deed. Zo kom je ook nog heel goedkoop aan programma's zoals Notator, Logic of Cubase.
  • Atari-monitoren worden schaars. Maar een SVGA-monitor is bruikbaar mits men een adaptor op de kopt tikt. Kijk bij http://www. system-solutions.co.uk
  • het zelfde geldt voor Atari muizen: koop een compatibele muis nu het nog kan.
  • op het net is veel te halen. Aangeraden wordt CAB te gebruiken.
  • bij Electronic Cow in de UK is er veel nuttig spul te vinden.
  • men wordt aangeraden om een goede harddisk driver aan te schaffen. Gek genoeg bij Systems Solutions in Engeland terwijl de maker (en verkoper) Uwe Seimet ook in Duitsland woont.
  • als het even kan: zie een Falcon te krijgen.

Zo veel meer mogelijkheden! Het artikel over Atari History laat heel charmant een paar afbeeldingen te zien van de getekende Atari ST zoals die in het (1987) User Manual te vinden zijn. Echt nostalgie. Voor de rest wordt chronologisch de Atari-computer voorgesteld en ook de Milan wordt niet vergeten. E.e.a. gelardeerd met screenshots van moderne software zoals Studio Son en Quincy. Ook Cubase en C-Lab Creator/Notator zijn niet vergeten.

Z/W monitor

Onze ST-computers hebben een langer leven dan de SM 124 monitoren. Zo langzamerhand tekent zich een schaarste af. De prijzen voor tweedehands monitoren gaan omhoog. Dan wordt het tijd om eens te kijken of er geen splinternieuwe vervangers bestaan. In elk geval kan de Upgrade Shop in Engeland ze leveren. De prijs is ongeveer œ 100.00 dus net zo duur als vroeger een nieuwe Atari SM 124 was.

PC erbij

De vorige keer kwam in deze rubriek de vraag naar boven drijven "wanneer worden PC's gratis?". Dit naar aanleiding van de situatie op de mobiele telefoonmarkt waar GSM-metjes ook gratis worden geleverd. Helemaal gratis is het nog niet maar in Duitsland geeft een provider tegen gereduceerde prijs (DM 900) een kant en klare PC om bij hun het internet op te gaan. Maar ga je de contractduur en de maandelijkse abonnementskosten doorrekenen dan word je nog zwaar in de boot genomen. Alleen bij 50 uur internetten per maand wordt het goedkoper in een tijdsbestek van 2 jaar.

Zomertijd

Dit jaar houden veel mensen zich bezig met het datum/tijd probleem in computers. Dat komt natuurlijk vooral door het legendarische 'jaar-2000 probleem'. Maar niet alleen de overgang naar een nieuwe eeuw geeft problemen, ook later gaan diverse computers fouten maken zoals 29 februari 2000 die al of niet kan bestaan in sommige computers. Het record is iemand die een fout gevonden heeft voor het jaar 2104. Dichter in onze buurt is de fout in de C++ bibliotheek die her en der opduikt o.a. bij Microsoft. Nota bene is het een fout waar Amerikanen vooral last van hebben. Zomertijd begint op de eerste zondag in april is de afspraak. Anders dan in Europa wordt er niet politiek gemodderd met de invoering van de zomertijd. Het is dus zeker dat op zondag 1 april 2001 in de USA de zomertijd begint. Maar niet voor Windows want die zet het begin op de foute datum van 8 april. Dat is een systematische fout: elke keer als de zondag op de eerste april valt wordt de zomertijdklok een week later ingeschakeld. Helemaal zeker dat het in Europa wel altijd goed gaat met de zomertijd is er niet. En buitendien, het is al gezegd, de politiek bemoeit zich geregeld met de zomertijd. En of wij op aandrang van Engeland na de volgende verkiezingen nog de oude regeling behouden, is niet totaal zeker. Trouwens die onzekerheid in de kalender kent ook de Islamitische wereld. Het jaar begint als in Mekka de sikkel van de nieuwe maan te zien is. En dat is een lastige truc. Het kan altijd dat een nieuw jaar een dag later begint (of eventeel nog meer) dan astronomisch zou moeten.

Milan en 8086

Het is heel leuk dat de Milan over PCI-bus aansluitingen beschikt want dan heb je een ruime keus uit hardware. Was het maar zo simpel. Neem b.v. een grafische kaart. Die bevat in een chipje zijn eigen (leve de verwarring: ook BIOS genoemd) beschrijving en wat basale bedieningsfuncties. Volgens de definitie van PCI moet dat allemaal in leesbaar FORTRAN-format aanwezig zijn. Voor de jonge lezers onder dit publiek: Fortran is een computertaal die nu alleen nog maar in de techniek en wetenschap veel gebruikt wordt. Op die manier is systeemonafhankelijkheid van de bios-code gewaarborgd. Maar helaas. Bijna alle producenten leveren hun producten uit met Intel-code. Met als gevolg dat als je een ander systeem hebt (Mac b.v.), dat je dan soms dubbel zoveel geld kwijt bent voor dezelfde hardware met alleen verschillende bios-code. Plug and Play op de Mac is een dure zaak! De kwestie bij onze Milan computer is: geen fabrikant zal een bios maken voor Atari. En dat zelf doen is veel werk. Dus is er voor de Milan nu een heel basale 80x86 emulator om de PCI-Biossen uit te lezen en te interpreteren. Meer er over natuurlijk op de !(xlink [website van Milan] [http://www.milan-computer.de])

Audio naar Midi

Er komt nog een bericht van Softjee uit Frankrijk. Met hun nieuwe 'Audiomid' kan je een digitale audio-file inlezen. Dan vindt een soort convertering plaats naar stuurcodes voor Midi. Zolang de audio-file een opname bevat van een enkel instument b.v. gitaar of fluit, dan lukt het aardig om de melodie te vangen. Maar hoe meer instrumenten en hoe meer verschillende toonhoogten gelijktijdig klinken, hoe moeilijker de taak is. In hoeverre deze software echt bruikbaar is, valt moeilijk in te schatten. Men heeft een Falcon met DSP nodig. De prijs is wel bekend: 150 gulden.

De 99-fout

Iedereen die in Basic wat heeft geprogrammeerd weet hoe handig het is om een file af te sluiten met iets waardoor je makkelijk te weten komt in het programma dat het eind bereikt is. Met Basic zit je 'tamelijk ver van het systeem af te programmeren' wordt wel eens gezegd. Lussen programmeren met een 'indien het systeem een end-of-file ontdekt, stop deze lus' gaat vaak niet. Veel handiger en op elke machine goed werkend is de oplossing: 'als je 99 tegenkomt dan ben je klaar.' Vaak is 99 een 'getal dat niet kan' net zoals een postcode nooit 0000 AA kan zijn. (Maar wel 9999 ZZ tot groot verdriet van de PTT die elke dag een hoop post niet kwijt kan in een klein dorpje ergens in de Groningse veenkoloniën.) Het is natuurlijk fout als je 99 gebruikt als je met jaartallen bezig gaat. Maar die '99' is zo ingesleten en vaak was voor de programmeur 1999 nog zo ver weg dan niemand zich zorgen maakte. Inmiddels kunnen we de balans opmaken. In Zweden gingen politiecomputers op de vliegvelden verkeerde data drukken. Er waren een handvol getroffen reizigers en na een dag was het probleem al opgelost. Verder waren er in de USA een stel meldingen van farmaceutische producten met verkeerde datumstempels.

TT-RAM board

Laatst kwam er iemand langs die op een beurs een geheugenkaart voor zijn TT heel goedkoop had weten te krijgen. Het was de GESoft Mighty Mic 32 TT RAM kaart. Er zitten diverse jumpers op, een handleiding was er niet dus ga je zoeken. We vonden de instellingen. Als nog meer mensen dat willen weten: hier volgen ze:

 j0      j1     bank 0  bank1   totaal

2-3     2-3     4 Mb    4Mb     (0)4/8Mb
1-2     2-3     18Mb    leeg    16 Mb
2-3     1-2     16 Mb   4 Mb    20 Mb
1-2     1-2     16 Mb   16 Mb   32 Mb

Milan en Midi

Van MusicEdit bestaat een versie voor de Milan, maakt prof. Hebert Walz blij bekend. Hij heeft de verbinding naar Midi ontdaan van de extra protocolbelasting in de Milan en slaagt erin om zijn software op tijd Midi-codes te laten verzenden, zelfs onder het Multitasking OS op de Milan. Heel veel vergelijkbare software werkt alleen maar met gewoon TOS en niet met multitasking. Er blijken inmiddels ook twee verschillende Midi-kaarten voor de Milan te zijn: die van Milan GbR zelf en eentje van Woller Systemen, de MilanBlaster-card (Soundblaster SB16). Voor bezitters van oude MusicEdit versies die een Milan gaan kopen is er een updateregeling. Bel de maker ervoor in Duitsland: 089/7930398. In onze PD-bibliotheek is MusicEdit in een demo-versie te vinden op disk E 79.

00-probleem

Nu we toch over het 2000-probleem( of eigenlijk het 00-probleem, maar dat is een te bagatelliserend woord) hebben komen er natuurlijk nu al fouten te voorschijn in de dagelijkse praktijk. Aflossingen van leningen en zo die over het jaar 2000 heen gaan of die in 2000 aflopen. Ziekenhuizen melden al patentenadministraties met erge fouten die niet levensbedreigend waren. Zo bleken mensen niet op de wachtlijst geplaatst te kunnen worden voor het jaar 2000. Een paar dagen lang moest men de wachtlijsten op papier en met de hand bijwerken, toen was de software geupdated. Heel gemeen was bij nadere beschouwing dit foutje. De teller naar 2000 toe en verder ging alles prima; de fout kwam aan het licht toen teruggeteld moest worden naar een datum beneden 2000. De terugsprong in 1999 ging niet goed. Ook diverse parkeerautomaten hebben leuke bonnetjes weten te drukken: parkeren om 23.45 op oudejaarsnacht leverde een bonnetje op met een geldigheidsduur van ruim een jaar. Maar dat is niets nieuws: dat deden ze vorig jaar ook al.

SPAM

Heel lang geleden besliste de PTT dat iedereen maar een gleuf in zijn voordeur moest hebben om de postbezorging makkelijker te maken. De postbode ging voortaan niet meer persoonlijk de post aan de geadresseerde overhandigen. Het duurde niet lang of adverteerders ontdekten dat ze ook hun reclamepapier in de gleuf konden stoppen bij iedereen. Nu weet men niet meer beter of de brievenbus zit vol gratis drukwerk en maar een heel klein beetje met echte brieven. Op het Internet is het niet anders gegaan: amper heb je een e-mail adres of je krijgt ongevraagd reclameteksten binnen. 'Spammen' heet dat massaal electronisch versturen van reclame. Nu steeds meer mensen e-mail krijgen nemen onlustgevoelens over deze Spam toe. Er met dus iets geregeld worden. Voor ons gaat dit in Europees verband en de lobby van reclamemensen blijkt heel veel succes op te leveren. Het concept wetsvoorstel gaat uit van de vrijheid van spammen (vrijheid van commerciële communicatie). De burger heeft het maar te pikken want het is goed voor hunzelf en de economie. Mogelijk zijn als u dit leest de richtlijnen al vastgelegd. Laten we hopen dat er toch grenzen aan de Spam worden gesteld. Anders moet de burger het recht in eigen hand nemen en zelf terug gaan spammen.

PC en de belasting

De tijd dat formulieren moesten worden ingevuld voor de belastingen (april) is inmiddels voorbij en men zal gezien en ervaren hebben dat het verkrijgen van een nieuwe computer niet meer zo interessant is qua besparingen en belastingaftrek. Vorig jaar was men nog kwistig met het geven van PC's aan personeel: ze waren voor de werkgever belastingvrij. Dus hebben velen een stukje bruto loon ingeruild voor een PC of voor een paar atv-dagen, wat overwerk en verzin maar verder. Een PC-Privee project is een soort presentje: aardigheidje en nog betaald door de fiscus en de baas ook. Maar deze vrijheid/blijheid tijd is voorbij. Er komen meer regels die gaan nageleefd worden en de papierwinkel met formulieren en administratie moet op orde zijn. Belangrijkste hinderpaal: niet al het personeel komt meer in aanmerking: portier en koffiedame vallen af b.v. Ook uw positie als computer eigenaar is veranderd. Je krijgt alleen aftrek als de kosten onder de beroepskosten kunnen vallen en daar heb je pas wat aan als je meer dan 3100 gulden kan opvoeren. En wie kan dat? En verder: PC's duurder dan 7000 gulden mag je niet aftrekken en de aanschaf moet in drie jaar afgeschreven worden met een restbedrag van 10 procent van de aankoopsprijs. Er zit ook een rem op de aanschaf van echt goedkope computers: minder dan 800 gulden en hij valt ook niet af te trekken. Een simpel rekensommetje leert dat als je voldoende beroepskosten kan opvoeren de PC niet goedkoper mag zijn dan 2700 gulden! Dat wordt dus een Milan kopen met alle mogelijke toeters en bellen eraan om die 2700 gulden te halen!!

Het net op

Geregeld wordt de redactie gevraagd of je met een ST het net op kan. En dat kan. De mensen zijn er nog niet aan gewend dat moderne zaken ook gedaan kunnen worden door 'ouderwetse' computers. 'Het Internet is iets nieuws dus alleen recente computers kunnen dat' is het idee. Onjuist dus. Het internet is opgezet in een tijd dat de Commodore 64 een populaire computer was en zelfs die kan nog e-mailen en chatten! (voor www is er te weinig geheugen). Wie had ooit 7 jaar geleden kunnen denken dat er nu huis aan huis foldertjes van de PTT (nu KPN Telecom geheten) bezorgd worden om de zegeningen van het Internet aan te prijzen. De voorplaat schreeuwt je toe: '3 complete Internet-pakketten met voordeel tot f 425,-!' Verlekkerd ga je op zoek naar de gratis 425 guldens. Zoals altijd blijkt dat teleurstellend maar nog net geen nep. Neem een ISDN (aansluitkosten 225,-) met bijbehorende zaken o.a. een iMac, huiscentrale, 1 jaar internet-abonnement en ISDN-modem voor f 943,- (dus 3000 gulden) wat normaal f 3368,- zou kosten. Pas op de laatste bladzijde van de kleurenfolder komt de vraag 'Wat kost een uurtje internetten eigenlijk?' Heel blijmoedig wordt gesproken dat afhankelijk van je abonnement je al voor maar f 1,20 erbij bent. Maar dan wel na 8 uur 's avonds en met die miezerige 10 procent korting op een voordeelnummer. Het spreek vanzelf dat je niets vermeld vindt over internettelefonie. (Want dat is te ingewikkeld voor vermelding in zo'n folder? Maak dat de kat wijs.)

Papyrus 7

De tekstbewerker met de meeste mogelijkheden voor ons is op dit moment Papyrus waarvan versie 7 is uitgekomen. Opmerkelijk is de mogelijkheid om HTML-documenten te maken. Wat dat betreft zijn de makers echt bij de tijd en luisteren ze naar opmerkingen en wensen van gebruikers. Ik zag een tekst die met Papyrus gemaakt was en stond versteld van de DTP-achtige mogelijkheden die in de loop der jaren aan dit pakket zijn toegevoegd. Teksten kunnen zelfs met golven en desnoods in een cirkel gezet worden. Ik denk dat de eenvoudige layout van dit tijdschrift b.v. best wel met Papyrus te benaderen is. Wie wil het eens proberen? Uit de lange lijst van opmerkingen over versie 7 citeer ik het volgende:

  • werk je met HTML-pages dan kunnen die erg lang zijn. Ook het uitdrukken van zo een 'veel te lange pagina' gaat goed.
  • posters drukken (banners) gaat dus ook. Voor A4 printers worden de snijkruizen meegedrukt.
  • zit je in HTML-format te werken dan kan je de links ook on-line testen.
  • RTF-format en gebruik zijn verbeterd. Als de code-page bij import ontbreekt kan je er eentje opgeven.
  • voor Duitstaligen belangrijk: het woordenboek is in te stellen op 'oude' of 'nieuwe' spelling.
  • voor het afbreken kunnen lijsten met uitzonderingen gemaakt worden. Voorbeeld: rijstrooksignalering
  • grafische objecten kan je nu bij elkaar nemen in een vaste group.
  • grafische objecten kan je ook bevriezen.
  • tabellen zijn in te voegen in tekstobjecten waardoor ze verschoven kunnen worden.
  • een manier om alle backups steeds te bewaren (als .pb1, .pb2, .pb3 enz.)

Serienummer

Toen Motorola de 68020 CPU ging maken werd er rekening mee gehouden dat meerdere CPU's op een systeembus aansluiten mogelijk moest worden want ze zagen al dat de vraag naar parallel werkende CPU's zou toenemen. En inderdaad, al gauw doken VME-bus systemen op met meerdere Motorola CPU's erin en kwamen er boards waar 4 CPU's op konden. Die hardware kom je bij specialistische high-tech bedrijven en instellingen tegen. Maar al bij de conceptie van het idee zag men een moeilijkheid: het is voor een operating systeem niet mogelijk (tenminste niet zonder veel tijdverlies) om vast te stellen welke CPU een interrupt of een error gemaakt heeft. De oplossing lag voor de hand: geef elke CPU een uniek nummer dat met een simpele CPU-instructie kan worden uitgelezen. Dan is de software altijd op de hoogte van welke CPU het is die aandacht nodig heeft. En sindsdien is elke CPU die in een multi-CPU omgeving kan werken voorzien van zo'n uniek nummer, ook bij andere fabrikanten. Bij ons dus sinds de 68020 CPU. Er zijn nog wel wat meer voorbeelden te geven: netwerkkaarten hebben ook altijd een eigen nummer en zelfs de kleine Apple Newton heeft een serienummer. De veelgebruikte Pentium-chips van Intel hadden nooit zo'n nummer. Jammer want dan was een hoop oplichterij met vervalste CPU's niet voorgekomen. Maar nu ook die CPU's met meerdere tegelijk kunnen samenwerken is het nodig gebleken om toch ook het unieke serienummer in te voeren. Tot zover niets schokkends. Maar ja, zeg je Intel dan zeg je Microsoft en de angst sloeg velen om het hart. Want waar kan je ook dat unieke CPU-nummer voor gebruiken? Om software vast te binden aan hardware. Wordt je nu nog gevraagd om naam, adres, wachtwoord als je software gaat installeren, nu kan die installatie van de software ook rekening houden met het CPU-nummer en zorgen dat de software niet werkt met een CPU van een ander nummer. En alhoewel het CPU nummer er niet voor bedoeld is: Microsoft zal vast wel een manier vinden om dat ten eigen voordele aan te wenden. Daar zijn ze erg knap in. En Intel zelf heeft ook nog wat kolen op het vuur gegooid door de systeemtechnische noodzaak van het nummer naar de achtergrond te dringen en de verkoopmanagers praatjes te laten houden over hoe handig het is voor licensing en e-commerce. Maar hoeveel mensen hebben meer dan 1 Pentium CPU in hun computer zitten? Niemand toch bijna. Dus is dat unieke serienummer helemaal niet nodig. Board fabrikanten hebben nu afgesproken dat ze bij default die uitlezing zullen verhinderen. Maar bij komende e-commerce certifiëring van betalingen kan je handig dat nummer gebruiken. De situatie die je dan krijgt is: een CD bestellen, eerst netjes de computer afzetten, dan de stroom uitschakelen en bij eenvolgend booten de nummeropgave weer aanzetten (voor eventjes). En verder: geen Pentium III betekent: geen e-commerce kunnen doen!

Streamer

Jaren geleden, toen harddisks nog erg duur waren en echte streamers onbetaalbaar, zat men met het probleem: hoe maak ik een back-up. Lastig en tijdrovend als je 40 floppydisks moet vullen. Een oplossing die toen bedacht werd was: gebruik een gewone videorecoder als streamer. Het ei van Columbus. Maar helaas, de beloofde software voor ons Atarianen kwam nooit. Het project is in de vergetelheid geraakt. En dan opeens het bericht van Danmere: 'een video backup mogelijkheid voor een extreem gunstige prijs die kan wedijveren met 4 Gb streamers!' Het is alsof je de wederopstanding van Lazarus bijwoont. Maar ook hier weer: alleen voor Windows. En misschien is dat ook wel goed zo want een bespreking in het Duitse tijdschrift C't laat er geen spaan van heel. De bruikbaarheid staat of valt met een goede manier om fouten te detecteren, te repareren en uberhaupt te voorkomen. Heb je een backup gemaakt wat vele uren kan duren (4 Mb/s) dan moet je het resultaat verificieren. De proef was: tien maal 3,5 Mb aan data op een band en dat testen. Resultaat: in 6 van de tien keren een of meerdere fouten. En een streamer die een paar Gb kan archiveren kost nu nog maar een paar honderd gulden. Waarom zou je je zoveel gezeur op de hals halen voor een prijs van 150 gulden?

Veilingen

Op het Internet kan je ook veilingen houden. Ik merk dat omdat in Atari Newsgroups geregeld berichten opduiken over iets dat met Atari te maken heeft. De organisatie hiervoor is www.ebay.com die je kan zien als een hele grote rommelmarkt. Niet alleen Atari-computers en tweedehands computers verwisselen van eigenaar ook antieke meubelen, schilderijen en modeltreintjes worden aangeboden. En als je goed gaat kijken zitten er ook wapens bij en andere eigenlijk illegale zaken. Nu zit ebay in de USA en na klachten moet de juridische positie in de USA van dit wereldwijde veilinghuis bepaald worden. Het kan ook in Europa gaan spelen want daar willen een paar deftige veilinghuizen ook het net op. Die gaan dan wel geen rommelmarkt bedrijven maar toch: waar begint en eindigt verantwoordelijkheid?

Electronisch geld

Er worden boeken volgeschreven, maandelijks worden lijvige rapporten aangeboden, veel vergaderingen zijn eraan geweid en er worden zelfs congressen en vakbeursen over gehouden: betalen via het Internet. Maar er gebeurt in de praktijk niets. De reden is helder: de banken zijn verdeeld, hebben allemaal hun eigen wensen en vertrouwen elkaar voor geen cent. De manier voor banken om te overleven is: zorg dat je zoveel mogelijk tussen koper en verkoper in komt te zitten want dan kan je duurbetaalde diensten leveren. Een prima taktiek als het gaat om grote bedragen en firma's maar niet erg werkzaam als het gaat om miezerig kleine bedragen. We zien het aan de chipknip van de banken: iedereen gebruikt kleingeld om te betalen in de winkel en niemand zijn chipper. Wel wordt er voor bedragen van boven de 70 gulden gepind, dat vindt men acceptabel. Het ziet er niet naar uit dat de banken ooit met een wereldwijd bruikbare manier zullen komen. De bal ligt nu bij firma's als TeleCash, een samengaan van IBM en telefoonmaatschappijen en kleine firma's die zetten op het verkopen van internet-geld dat uitgewisseld wordt via een veilig systeem. Ooit zal het wel komen, maar dat zeggen we ook al 20 jaar over het platte betaalbare beeldscherm dat aan de muur kan hangen als een schilderij.

Zip drive

Zonder twijfel is de Zip-drive met zijn 100 Mb disks een populair apparaat. Er zijn er heel veel van verkocht. Maar momenteel is een 100 Mb wat aan de krappe kant op de PC-markt. Andere fabrikanten knabbelen aan het marktaandeel met drives waar meer op een disk kan en bovenal: op goedkopere disks. Dus echt goedkoop is de drive niet ten opzichte van de concurrentie. Het lag dus voor de hand dat Iomega met iets nieuws moest komen. En dat is de 250 Mb drive geworden die ook de 100 Mb disks kan gebruiken. Een goede zet maar met een prijs van meer dan 50 gulden per disk weer niet goedkoop. Voor 500 gulden heb je ook een magneto-optische drive en die 230 Mb disks kosten maar net een tientje! Hoeveel sneller de Zip-drive zal zijn ten opzichte van zijn kleine broertje is niet te zeggen: momenteel worden alleen maar parallelpoort exemplaren uitgeleverd; het wachten is op een SCSI-uitvoering om daar plezier van te hebben en om het te kunnen meten.

Calamus PC

De firma MGI heeft Calamus verkocht in de versie voor de PC. Ze hebben verdere ontwikkeling kort geleden gestopt. En net op 1 januari waren de poppen aan het dansen voor bezitters van deze Calamus PC versie. Die verkondigde bij sommige mensen dat de licentie verlopen was. Dat leverde begrijpelijk de nodige verbazing op want men gaat ervan uit dat software tot in lengte van dagen kan blijven werken; het slijt toch niet? Het bleek een foutje te zijn in de match-code die MGI had opgegegeven waardoor opeens de software ging beslissen dat ze een beta-versie was die helaas verlopen was. Zelfs het terugzetten van de klok van Windows hielp niet. Maar gelukkig kan Invers in Duitsland iedereen helpen want de match-code generering is daar ook bekend en te verrichten. Ulf Dunkel weet hoe het moet en die is via e-mail en de homepage te bereiken. Het hoeft eigenlijk niet gezegd te worden maar: deze service is gratis.

Linux

Als iets uitgroeit tot een 'hype' in verband met Atari-computers dan vermelden we het altijd in deze rubriek. En Linux is een hype aan het worden. Op onze Atari-computers lukt Linux wel maar de minimale hardware vereist is toch een 68030 CPU in verband met memory-management en een floatingpoint co-processor moet er ook zijn. In Duitsland wordt de Linux 2.0 CD voor Atari verkocht voor DM 79. We zoeken nog iemand die Linux op de Atari heeft lopen en iets kan vertellen over de installatie enz. Ik zou graag een antwoord weten op de vraag: 'is men zo dol op Linux omdat het een alternatief is voor gebruikers die met het Windows-systeem opgescheept zitten?' Dat Linux goed zijn diensten bewijst als systeem voor een server wil ik graag geloven, maar wat heeft het de gewone thuisgebruiker te bieden? En wat is er aan software voor in het bedrijf (office-software) te krijgen? In elk geval ging direct na opening de site plat door de onverwacht grote aanloop. Ander adres en de grote distributeur die zijn geld nu gaat verdienen met business-ondersteuning en help-desk. En een leuk nieuwtje, geheel in het kader van de Nederlandse handelsgeest: er is in ons land iemand stinkend rijk geworden omdat die de eigenaar was (al 5 jaar lang) van de naam linux.com. Men zegt dat het voor 1 miljoen dollar aan de commerciële uitbater verkocht is.

Wil je per se Linux op een Atari-computer hebben zitten (waarom eigenlijk je gebruikt toch TOS en geen Windows?) dan lukt dat alleen maar als er een 68030 CPU is en een FPU-coprocessor. Dus bezitters van een ST staan in de kou. Maar uit onverwachte hoek komt goed nieuws. Men werkt aan Linux voor 'embedded systems' en o.a. de 3Com Palmpilot valt onder die definitie. En daar zit een 68000 CPU in zonder memory-management. Hetzelfde bericht vermeldt dat ze voor de CPU 68332 nog bezig zijn. Ik zou zeggen: maak de auteurs erop attent dat de ST nu ook te beschouwen is als een 'embedded system'. Dan komt er vast Linux voor de ST.

Omzetcijfers

Zo af en toe verlies je uit het oog hoeveel er van diverse zaken op de wereld zijn. Ik moest eraan denken toen ik mij probeerde voor te stellen hoe groot een stapel is van 8,8 miljoen PC's. En nu wat cijfers. Het laatste kwartaal van het vorige jaar was een goede tijd voor de verkopers van computers. Wereldwijd werden 92,9 miljoen computers verkocht, een stijging van 18 procent. In Europa was Frankrijk met een echte inhaalslag bezig: 24 procent meer verkoop. Duitsland volgde met 20 procent en Engeland met 18 procent. Bekeken over het hele jaar 1998 was de groei in Westeuropa 21 procent wat neer komt op een totaal van 25 miljoen PC's. Ik probeer mij tevergeefs voor te stellen hoe groot een stapel van 25 miljoen PC's is. Bij een dikte van 20 cm per stuk wordt dat 5 miljoen meter..

Wide SCSI

Alle nieuwe SCSI-harddisks zijn meestal van het Ultra Wide SCSI 2 type. Gewone SCSI-1 wordt niet meer gemaakt. Met SCSI 2 drives heb je aan onze computers geen probleem: ze kunnen sneller maar het hoeft niet en dus werken ze gewoon. Wel verwachten die drives een goede kwaliteit SCSI-kabels en ook met de terminator moet je niet knoeien: die moet 'actief' zijn. De Wide SCSI bevat in plaats van 8 maar liefst 16 dataleidingen. Er zijn adaptors die de zaak terug brengen naar 8 leidingen. Maar vaak doen ze dat te simpel: ze laten de extra 8 leidingen voor wat ze zijn. Beter is het als die leidingen niet los hangen. De eerste problemen zijn al gemeld met een IBM drive. Die test de kwaliteit van de leidingen voordat die zich laat aanspreken. En vindt die 8 leidingen die 'in de lucht hangen' dan weigert die dienst. De oplossing is simpel: wat pull-up weerstanden. Let dus op dat de omzetter van goede kwaliteit is. Iets dergelijks heb je ook als je een 8-bits SCSI aansluit op een 16-bits bus. Dan moet je op die 8 lijnen een echte aansluiting nadoen dus met weerstanden en condensatoren om de capacitieve belasting in evenwicht te houden (anders kan je timingverschillen krijgen tussen de twee groepen van 8 en dat is ook fataal)

CD ROM/RAM

De firma Anodyne heeft al tijden geleden de ExtenDOS uitgebracht. Vooral in de USA is dat de software die men gebruikt voor CD-ROM drives. Met de komst van de CD-Writers is ook ExtenDOS aangepast. Versie 3.1 van ExtenDOS Gold is uitgekomen. Er zijn diverse updateregelingen. Toegevoegd is nu 'CDBackup' om partities van harddisk op CD te zetten en die later te gebruiken alsof het een normale TOS-partitie is. Hun product 'CD-Writer' heet nu samen met 'CDBackup' "CD-Writer Plus". Heel belangrijk voor potentiële kopers is hun opmerking: 'de volgende update zal ondersteuning bevatten voor de TEAC 55S CD Recorder.' De CD Writer is vooral bedoeld voor mensen die audio-CD's willen maken. Van elke track kan je een beschrijving opnemen, de tijdsduur en de titel. Ook kan je de volgorde kiezen. Wel verdient het aanbeveling om eerst een testrun te doen: zien of alle data in principe vlot van de hardisk naar de CD kan worden overgepompt. Het programma is beperkt in zijn mogelijkheden maar dient, dat moet men bedenken, maar één doel: audio CD's maken die afspeelbaar zijn op HiFi geluidsapparatuur. ExtenDOS Gold is heel makkelijk te installeren: het programma zorgt er zelf voor. Ook meerdere CD-drives geven geen verwarring. Drivers worden automatisch geinstalleerd en na afloop moet men alleen zorgen dat er een ikoon op de desktop is voor de CD-drive. In principe kan je dan alle normale, laat ik het PC-fornmats noemen gebruiken. Ook disks met mixed case filenames, de ISO9660 level 1 en 2 (lange filenamen), audio CD, multisession, Photo CD. Maar letop: Mac HFS-format staat niet in dit rijtje. Verder is er een accessoire om audio-CD's af te spelen via de luidspreker van de computer of de DMA-geluid uitgang. Maar daarmee is het plezier met deze CD-audio niet afgelopen. Digitaal gehouden kan het geluid ook naar de harddisk getransporteerd worden zodat je een copie krijgt van een deel of van een complete audio-CD. Heel handig kan je zo geluidjes van een CD snaaien en die opbergen in AVR, AIFF of WAV. Voordat men dit pakket gaat aanschaffen moet men wel eventjes overwegen: al die fraaie functies zijn alleen maar mogelijk als de drive zelf er toe in staat is. De prijs van de software is ongeveer 150 gulden.

Vector tekenen

De meeste lezers kennen of gebruiken een pixel-tekenprogramma. Maar een enkeling zal een vector-tekenprogramma gebruiken en dan meestal nog voor technische tekeningen (Computer Aided Design (CAD)) Natuurlijk is het toepassingsgebied niet beperkt tot technische zaken en dat blijkt uit b.v. de mogelijkheden van ArtWorx versie 2.0 dat Application Systems Heidelberg (ASH) verkoopt voor een prijs van ongeveer 180 gulden. Op elke normale Atari-computer kan je het gebruiken. Kleur is leuk maar geen vereiste. De afbeeldingen kan je opslaan in EPS (Postscript) format maar ook als GEM Metafile. Import van pixelbeelden in IMG-format (ook met kleur) is mogelijk. Het programma is modulair opgebouwd dus je kan modules apart aanschaffen. B.v. voor de Postscript-uitvoer. Maar denk niet dat je alleen met ArtWorx uit de voeten kan. Het is een product van ASH dus is het niet vreemd dat NVDI nodig is om te printen en dat je om de vectorafbeelding om te zetten naar een pixel-beeld je tevens ASH-Scripter en Papillon vanaf versie 3 nodig zijn. Een Calamus invoer- en uitvoer module moet ook apart worden aangeschaft. Over het programma valt verder te zeggen dat het object georiënteerd omgaat met verzamelingen van vectoren, dat er true-color mogelijk is zowel in RGB als CMY en HSV-mode. Alle moderne functies zoals Drag&Drop, Olga, Iconify, online help e.d. zijn bruikbaar, in elk geval als je MagiC gebruikt (ook weer van ASH).

Milan en ROM-poort

Tot voor kort was aanschaf van een Milan voor muziekmakers niet erg aantrekkelijk. De meeste muzieksoftware is beveiligd met een dongle die in de ROM-poort moet zitten. En de Milan had geen ROM poort dus Cubase Notator en noem maar op waren niet bruikbaar. Maar nu is er voor bijna 250 gulden een ROM-Poort kaart voor in de Milan waarop 3 sleutels tegelijk passen. Er is natuurlijk ook wat software nodig om tussen de drie er eentje uit te kiezen en om de ROM-poort Atari compatible te maken. Dat is gelukt maar helaas, dat bleek niet voldoende. Het is weer het oude verhaal dat kenmerkend is voor muzieksoftware: de Milan is niet compatibel genoeg met oudere Atari-computers dus moet er zoals al vanaf de begintijd steeds het geval was, veel muziek software een upgrade ondergaan om op de Milan te kunnen werken. Waarom is hardware onafhankelijk programmeren zo moeilijk?

Chatten

Op het Internet zijn chat-boxen. Men communiceert online met anderen waar dan ook ter wereld. Mensen die STiNG gebruiken of MagiC kunnen heel goed Atari IRC v .097 gebruiken. Het is freeware en is op te halen bij http://www.bright.net/ atari/ Een IRC is te vinden op PD-disk A 846. De volgende eigenschappen kunnen op een rij gezet worden: - kan als acc (voor gewoon TOS) ingezet worden of als applicatie (.prg) - DCC-chat, zenden, ontvangen en toevoegen - kan in kleur en z/w - DMA sound wordt gebruikt (AVR direct play en WAV via een playermodule) - GEM clipboard voor overdracht van teksten naar andere applicaties - realtime weergave van nicknames - functietoetsen inzetbaar - tekstattributen, vet, schuin en onderstreept

TT RAM

Geheugenchips zijn tegenwoordig goedkoop, tenminste in SIMM-uitvoering voor PC's. In de TT heb je een speciale printplaat nodig om die SIMM's in te plaatsen. En dat jaagt de kosten op: een modern board kost 300 gulden en dan moet je nog de SIMM's aanschaffen. Helemaal van de dolle (maar wel begrijpelijk) is de prijs van ST-RAM in de TT. De Atari 2 Mb kaart kost nog steeds veel geld: 399 gulden. Maar in het begin was die maar liefst 500 gulden, dus dat valt wel mee. En vergeet niet: die kaarten zijn zeldzaam aan het worden.

Vertalen

Veel moderne shareware en freeware programma's komen uit Duitsland. Auteurs zijn vaak niet in staat om handleidingen in een andere taal te schrijven. In Engeland hebben mensen rondom het tijdschrift Atari Computing bedacht dat het toch mogelijk moet zijn een beetje automatisch die Duitse handleidingen naar begrijpelijk Engels te vertalen. En zo is Arthur '98 tot stand gekomen. Met wat simpele taalregels en een woordenboek kom je al een heel eind voor technische teksten. In ons land hebben we niet veel aan dit ongeveer 70 gulden kostende programma want er zijn woordenboeken voor Duits, Frans en Engels maar niet voor Nederlands gemaakt. Ikzelf zou wel wat hebben aan een naar het Engels vertaalde Franse handleiding want met beide teksten naast elkaar op het scherm wordt het Frans wat begrijpelijker. Momenteel zijn er op het net diverse vertaaldiensten beschikbaar. Kijk maar eens na bij de diverse zoekmachines zoals Yahoo. Die hebben een vertaalafdeling voor HTML- en ASCII teksten. Helaas kan je niet erg veel tekst per keer gratis laten vertalen.

Muziek

Uit Frankrijk komt bericht van de firma Softjee dat ze weer wat nieuws hebben. De producten worden wel in zeer snel tempo gemaakt! Nu is er sprake van 'Devil Studio', een midi- en audio-synthesizer. Er zijn 8 echte kanalen en 64 virtuele audio-sporen. Voor Midi zijn er 64 sporen. Je kan tussen het audio- en het midi-deel kiezen maar tegelijk gaat ook. Er zijn vele functies. Het heeft wel wat weg van Cubase. Er is geen editor voor bladmuziek maar wel een grid-based editor voor de invoer van noten. De inzet is wat beperkt want het is voor de Falcon geschreven en alleen maar getest op een Franse Falcon. De prijs is niet bekend en wie het in ons land gaat leveren is nog niet zeker. U hoort later meer erover.

Sound Expander

Nu we het toch over Softjee hebben: ze maken ook 'Expand'. Met de Falcon kan je sound-samples maken en deze ten gehore brengen als je een bepaalde midi-code invoert. Het idee is: je hoort een fraaie piano. Je neemt de microfoon en doorloopt alle pianotoetsen om te samplen met de Falcon. Dan sluit je een midi-keybord aan, je wijst de digitaal opgenomen klanken toe aan de juiste toesten en je hebt een replica van die piano! Natuurlijk zijn er vele manieren om de samples nog even bij te werken. Wat mogelijkheden: note-on/off, program change, Aftertouch, PitchBlend, bank select, data entry, data increment/decrement, Main/Channel volume, Pan, Pitch Bend Sensitivity, Coarse/Fine Tuning. De prijs is ongeveer 150 gulden. De verkoop loopt via ACN of MABN. Eventueel kan men ook terecht bij Falke Verlag in Duitsland.

Y2k probleem

Na al die TV-programma's over het jaar-2000 probleem weten de meeste mensen wel wat Y2k betekend. En gelukkig hebben we geen last met dat probleem op onze Atari-computers. De klok loopt zonder fouten het jaar 2000 voorbij en ook de routines in TOS geven geen probleem. Incidenteel kan een programma problemen geven omdat die zijn eigen manier van bijhouden van datum heeft. Zoals dat in de vorige aflevering gemelde ROM-poort klok gelijkzetter programma dat maar 2 getallen voor het jaartal geeft waardoor je na 2000 de klok niet meer kan verzetten via die bij de klok behorende software. Er is een nieuwe fout gemeld. Bij de Falcon werd door Atari wat software meegeleverd o.a. 'Callapt' een soort agenda. Iemand meldde dat op 29 februari de schrikkeldag niet verrekend wordt. Maar er zijn diverse versies van dit programma in omloop. Als er mensen zin hebben om hun versie te testen, willen ze dan het resultaat aan ons melden? Ook dook er kortgeleden een melding op van een probleem met de klok in de keybord processor. Daar wordt nl. ook een copie bewaard van de datum/tijd. Een normaal programma zal de tijd aan het systeem zelf vragen en nooit direct aan de keyboard chip. Laat staan dat er aan de gegevens in de keyboard chip geknoeid wordt door een applicatie. Maar wordt deze regel niet toegepast dan melden sommige mensen problemen met de weergave van het jaar 2000. Maar misschien lezen ze (op eigen houtje) die chip wel verkeerd uit. Als iemand het weet dan mag die het vertellen.

Spreadsheet

Veel mensen gebruiken nog altijd het LDW-Power spreadsheet. Het verricht zijn diensten prima en wat wil je nog meer van een spreadsheet? De ontwikkeling is de afgelopen jaren toch verder gegaan en wil je bij de tijd blijven dan is Texel nu in versie 2.1 voor een prijsje van 180 gulden bij ASH een goede keuze. Het bevat meer toeters en bellen dat het vertrouwde LDW en het kan ook export doen die Excel-compatibel is. En op PC's is Excel populairder dan Lotus 1,2,3. Ook is het overnemen van gegevens uit het spreadsheet naar andere programma's op de computer heel handig. Maar dan wordt het gebruik van MagiC (ook van ASH) wel aangeraden door ASH. Trouwens, die 180 gulden is een populair prijsje bij ASH, voor zoveel staat ook NVDI te boek. Importeur van ASH spullen is de ACN te Haarlem.

Antieke computers

De vorige keer wezen we er al op dat computers van vroeger weer leuk worden gevonden. Nog geen week na de uitgave van ons blad stond in de NRC een volle bladzijde met foto's van antieke computers onder de kop 'Nieuw!" Antieke computers!' en 'een hobby in opkomst'.) Het artikel gaat over verzamelaars die een museum aan het maken zijn voor zichzelf. Leuk of niet, dat licht aan je kijk erop, was dat tussen de foto's van computers, o.a. Apple II, Sinclair ZX80 en Acorn BBC ook een Atari 1040 ST stond afgebeeld. Ons secretariaat is dus onderhand ook tot een museum geworden. Maar ons blad verschijnt nog steeds!

Quantum computers

Bijna elke keer kan ik de lezers berichten over een nieuwe hoopvolle ontwikkeling die quantum computers mogelijk gaat maken. Nu een bericht van de University of California. Ze koelden een stukje GaAs tot 1,6 graden Kelvin. Ze lieten een pulsje laserlicht erop vallen. Dan krijgen ze electronen die een pakketje vormen door hun spin-moment. Ze krijgen zoals dat heet 'coherence' op quantum niveau. De truc is nu dat als ze het GaAs een stukje bewegen en de lichtbundel aan houden dat dan de electronen zich met behoud van hun quantumeigenschap gaan verplaatsen. Een afstand van 0,1 mm is gehaald en dat is op de schaal waar we meestal met quanta werken een heel grote afstand. Weer een potentieel bouwsteentje voor de quantumcomputer is bedacht!

Beter milieu?

Efficient licht maken kan met gasontladingslampen. Bekend zijn de gele natriumlampen en de wit licht gevende TL-buizen en spaarlampen. Bij deze lampen maakt kwikdamp ultraviolet licht. Dat kunnen we niet zien maar door de binnenzijde te coaten met een laag waarin fosforverbindingen zitten wordt UV omgezet in wit licht. Maar ja, kwik is giftig en TL-buizen worden milieuvriendelijk ingezameld. Nu kan je ook Xenon gebruiken. Dat is een edelgas en niet giftig. Maar helaas; het zend UV-licht uit en dat moet je omzetten in wit licht. En de golflengte van xenon is korter dan die van kwik en dan werken fosforpoeders niet om wit licht te maken. In Utrecht hebben ze nu kristallen gemaakt van lithium galliumfluoride met sporen van het zeldzame element europium erin. Het leuke is: voor elke UV-kwant krijgen ze twee quanten roodlicht terug. Nu nog op zoek naar blauw en groen en dat kan je wit licht maken. Maar of vervanging van kwik en fosforverbindingen door spullen waarin elementen zitten als Gadonium en Europium klinkt ook weinig milieuvriendelijk.

Microsoft en Java

De rechter heeft besloten dat Microsoft de naam Java niet mag gebruiken als hun spullen niet compatibel zijn met de echte Java producten van Sun. Platformonafhankelijkheid zoals die in Java is vastgelegd is een gruwel in de ogen van Bill Gates. Er werd dan ook goed gekeken welke slinkse streek Microsoft zou gaan uithalen om het gerechtelijk vonnis te omzeilen. Het ziet ernaar uit dat Microsoft een 'cleane' implementatie zelf gaat maken. Ze laten dus de software maken door mensen die geen kennis hebben van de SUN implementatie zodat het eindproduct geen code meer bevat waarop Sun rechten kan doen gelden. Want de rechter heeft beslist dat zijn vonnis geen betrekking heeft op de Java-technologie zelf. Hoe het verder zal gaan is onbekend en in hoeverre deze strategie van MS zijn wrange vruchten afwerpt is niet in te schatten.

Totaal digitaal

Het is leuk om eens te zien wat er aan techniek nodig is om die komende integratie van computer, Internet en TV mogelijk te maken. Ten eerste de CPU die al het rekenwerk moet doen. Die moet parallel kunnen werken en extreem krachtig zijn. Een doorvoer van 50 miljoen polygonen per seconde is nodig wat alleen maar zal kunnen met de allermodernste 15 micron fabrikage technieken. De klokfrequenties moeten ook omhoog: 2 GHz wordt er gezegd. Maar dan kan je ook van alles desnoods tegelijk: digitale TV, Internet, telefoon, fax, Dolby Surround Sound, MPEG-4 e.d. Een beetje een indruk van wat er komen gaat geeft Toshiba met zijn multi-media chip. In 18 micron techniek gemaakt, een 128 bits brede bus met parallelle floatingpoint coprocessing, twee aparte parallelle eenheden voor floating point vectoren, Mpeg-2 decoding unit en een 10-kanalige DMA om data rond te pompen zonder dat de CPU zelf zich daarmee bezig hoeft te houden. De klok loopt op een magere 250 MHz en het geheel vreet 15 W bij maar 1,8 V. En waar gaat Sony die chip voor gebruiken? Voor zijn nieuwe game-console Playstation 2.

Voor de technici en ontwerpers is het vingeroefening geweest voor de echte multimedia. Uit Rusland komen ook berichten dat ze bezig zijn. Om een soort proeve van bekwaamheid af te leggen hebben ze (ex-militaire supercomputers makers) daar een Intel CPU nagedaan. Met een 18 micron proces maken ze binnenkort de E2K die 1,2 GHz haalt. Daarmee wordt 350 SPECfp95 gehaald. Ter vergelijking: de Xenon, het allernieuwste van Intel haalt 19 SPECfp95.

Wat ze wel dit jaar klaar hopen te krijgen is de Merced-achtige CPU met 800 MHz en daarvan beweren ze dat die 70 SPECfp95 haalt. Ik ben heel benieuwd.

CD-ROM visitekaart

Moderne CD-ROM spelers voor computers worden geadverteerd met 40x. Dan draaien de disks erin maximaal 40 keer sneller dan een audio-CD in uw geluidsinstallatie. Worden disks zo razendsnel rond gedraaid dan moeten ze in evenwicht zijn want anders gaat de boel slingeren en trillen. Door actieve stabilisatie lukt dat voor een aardig deel maar toch wordt maar zelden de 40x snelheid gehaald. Ik moest hieraan denken toen ik een plastic businesscard kreeg waarop een kleine CD-ROM zat geplakt. Visitekaartje in de CD-ROM drive en je kon van alles over het bedrijf zien. Nu is een CD-ROM op visitekaartformaat verre van rond en symmetrisch, maar dat is technisch gezien geen probleem meer. Ook vierkante CD-ROM's zijn al gesignaleerd.

Revolution CD

Een paar jaar geleden werd er in Duitsland begonnen met een Atari-tijdschrift op CD. Dat leek een beetje teveel van het goede: op floppydisk dat kan nog, maar een CD van 650 MB? Hoe vul je dat? Er is verder geen aandacht aan besteed totdat opeens nummer 5 van die CD mijn blikveld binnen kwam. En de inhoud was heel redelijk: vooral een bijgehouden archief met enorm veel PD, shareware en demo-versies van programma's was aantrekkelijk. De oude nummers van de CD waren voor een laag prijsje te koop. Dat heb ik gedaan en tevens een abonnement genomen. Vorige maand ontving ik nummer 10 waarop ik weer handenvol leuke dingen vond. Maar helaas: de pret is afgelopen. Een briefje van de uitgever kwam met het nare nieuws: de producent van hun CD was failliet gegaan met medeneming van de vooruitbetaling van de uitgave nr.11. Met als gevolg dat de uitgevers van de Revolution CD geen geld meer over hebben om opnieuw te starten. De pijn werd een beetje vergoed door de mogelijkheid om voor je (verdwenen) abonnementsgeld gratis een paar CD-s uit de Delta Labs verzameling te kiezen. Inmiddels is bij de redactie de CD-ROM met Linux voor de Atari TT (en Falcon en Milan) binnengekomen. Wees dus niet verbaasd als er in dit blad (volkomen in overeenstemming met de hype van dit moment) opeens over Linux veel geschreven wordt.

Tekenen

Nadat we de vorige keer ArtWorx in het zonnetje gezet hebben is het nu de beurt aan FunPaint uit Duitsland. Het een tekenprograamma dat al langer bestaat. De laatste update is van febr. 1999, dus het wordt bijgehouden. Om de zaken eens puntsgewijs op een rij te zetten:

  • hoeveel kleuren je ook gebruikt, je krijgt nooit de melding: 'te weinig kleuren'. Maar ook 'teveel kleuren' is onmogelijk. Het werkt op de Milan en met alle bekende grafische toevoegingen.
  • er is een grote doos vol met vulpatronen, lijnen en kwasten.
  • op veel manieren kan je stukken uit een beeld knippen.
  • voor vloeiende curven is er een echte Bezier.
  • input kan binnengehaald worden met een video-digitizer. Ook hier weer: de meeste hardware wordt ondersteund.
  • voor zover de rest van de hardware het mogelijk maakt: video kan naar harddisk.
  • en natuurlijk zijn er dan functies om iets met die opgeslagen videobeelden te doen zoals het maken van beeldovergangen.
  • er is een vergrootglas
  • een aparte afdeling zorgt voor 3D effecten. Echte 3D objecten met texture, gebruik van Z-buffer, Gouraudshading en ambient licht.
  • de objecten kunnen bewegen en je kan videobeelden via 'transparantie' in beeld krijgen
  • de 3D objecten kan je importeren in het .3ds format.
  • tekst kan gedraaid worden en op curves gemonteerd.
  • via NVDI kan in kleur geprint worden
  • talrijke functies voor kleurverloop, inplakken van video, gradatie curves, filters en andere beeldbewerkingsfuncties, kontrast, helderheid enz.
  • import van FLI, FLC, FLH, AVI en export van FLC (8-bit), FLH(16 bit) met compressie en AVI

Deze lijst is niet volledig, er kan nog veel meer. De prijs is DM 30,- bij Patrick Eickhoff, Felsenstr. 37, D-59602 Ruethen Duitsland, e-mail: P.Eickhof

Netwerk hardware

Van de firma Best Electronics bereikt ons het bericht dat de laatste Riebl-kaarten op zijn. Uitverkocht. Een stukje geschiedenis. Ooit wilde Atari voor zichzelf een netwerk maken. De firma Riebl (in Duitsland) kon toen netwerkkaarten maken voor de VME-bus in de TT en de MegaSTE. Bij Atari hebben ze toen wat software geschreven en zo kregen ze hun interne full-Atari netwerk in de lucht. Daarna waren de Riebl-kaarten te koop maar gezien de hoge prijs was er niet veel belangstelling. Trouwens, netwerken waren toen nog niet zo'n hype. Maar weinig mensen konden de zaak met de software van Atari op gang krijgen. De medewerkers van dit tijdschrift is het met vereende krachten ook niet gelukt om het Atari-netwerk bruikbaar te krijgen. Voor mensen die gewoon een netwerk wilden hebben met b.v. een remote printer en het gebruik van harddisks van andere in het netwerk hangende computers, was er inmiddels PAM's Network en BioNet. Een kant-en-klaar oplossing. Bij beide producten worden er kastjes gebruikt die op de DMA-poort aansluiten. Met een snelheid van 10 Mbit/s is het niet eens zoveel langzamer dan een harddisk. Met de komst van MiNTnet kan men nu een volledig intranet aanleggen met Atari-computers. BioNet boxen voor de ST (DMA-poort) en VME-Riebl voor MegaSTE en TT. De Hades kan ook uitgerust worden met een netwerkkaart en die PCI kaart kost met driver 100 DM. Ook voor de Milan is er inmiddels een ISA-card voor DM 200.- Alleen voor de Falcon is er niets maar die bezit een LAN-port die ook in de TT te vinden is. De Falcon kan dus in principe ook meedoen aan het netwerk, een beetje langzaam, maar toch... Het gevolg is wel dat al die Riebl-kaarten die overal lagen te verstoffen, nu opeens veel gevraagd zijn. Twee jaar geleden waren ze nog voor 100 gulden te koop: de laatste exemplaren gingen voor een dubbele prijs weg. In Duitsland is AG Computertechnik de enige die nog hardware kan leveren. Zo staan in de prijslijst van die firma de PAMs VME-bus card voor DM 300,-. Ook is daar nog wat BioNet hardware te koop: DM 100,- per stuk. Om het tekort aan hardware te verhinderen heeft Martin-Eric Racine gezocht naar een firma die geschikte spullen kan maken. En die is gevonden: er is een VME-kaart die veel lijkt op de Riebl en PAM maar die uit productie is. Ze willen best wel wat kaarten maken maar dan wel in een aantal van 100 stuks. Momenteel wordt gepeild hoeveel belangstelling er wereldwijd is. Stuur een bericht via de home page

Dubbele VME

Er zit maar 1 connector in zowel de TT als de MegaSTE voor de VME bus. Sommige mensen hebben daar een grafische kaart in zitten. En als ze nu ook een netwerkkaart willen plaatsen dan zitten ze in de pinarie. Maar er bestaat een zgn. VME-verdubbelaar die je 2 VME-bus aansluitingen geeft. De prijs is DM 50-, bij AG Computertechnik in Duitsland.

Geheugen uitbreiden

Het is een hele klus om een overzicht te hebben van wat er allemaal op de markt is aan geheugenuitbreidingen voor Atari-computers. En wat daarvan nog te koop is, is soms ook niet duidelijk. Op dit moment zijn in elk geval de Magnum-uitbreidingen nog te koop. Er zijn diverse uitvoeringen: Magnum ST voor 520 en 1040 ST en de Mega ST, de Magnum Falcon, de Magnum TT en de Magum STE voor MegaSTE. In de opsomming ontbreekt de 1040 STE. De Magnum ST is geen simpele plug-in: de 68000 CPU moet eruit, een voet moet ervoor in de plaats en de CPU moet op de Magnum-kaart gezet worden. Daarop zitten tevens twee ROM voetjes voor TOS 2.06 en een connector voor een SIM (8/16 Mb). De TOS 2.06 moet echt aangebracht zijn want anders werkt het niet. Heb je evenwel software die niet met TOS 2.06 samenwerkt dan doe je er verstandig aan om de oude TOS te laten zitten en de zaak omschakelbaar te maken. Dat is wel extra soldeerwerk, maar wat moet dat moet. Aangezien ST's maar 4 Mb RAM kunnen hebben wordt het extra RAM dat over is door TOS 2.06 als TT-RAM (Fast-RAM noemen ze dat zelf) geinterpreteerd. Meer details kunt u bij de maker ophalen: http://www.aixit.de. Kopen kan b.v. bij MABN of Seidel Software die een prijs opgeeft van DM 279 voor het complete board met 8Mb erop. Een nieuwe CPU kost ongeveer DM 10.-

Beeldreductie

Ter redactie lagen een aantal plaatjes op disk die gebruikt zouden gaan worden voor de homepages van de Stichting. Maar helaas: het waren 640 x 480 pixelbeelden in true-color en 900 Kb groot. Je kan het mensen niet aandoen om op een homepage een plaatje te zetten dat zoveel tijd vergt om te downloaden. Het beeld moet dus gereduceerd worden tot minder pixels met minder kleuren. En dat was even zoeken geblazen naar een geschikt programma. ImageCopy werd bekeken en ook het alom bekende GemView. Maar nergens een mogelijkheid om van 640 x 480 pixels een 64 x 48 pixelbeeldje te maken. Genoeg mogelijkheden om het grote Targa-beeld om te zetten in JPEG of PNG of GIF. Een roep om hulp op het net leverde het antwoord op: GemView kan het wel. Ik geef hier de goede oplossing: in GemView zit in het menu 'extra' de keuze 'Presetting'. Dan komt een formuliertje op het scherm met het woord 'ZOOM' erin. En dat is de clou: vul voor X-waarde daar 10 in en voor Y-waarde ook 10 en het 640 x 480 plaatje wordt gesaved in het gewenste format met 64 x 48 pixels! Maar let er ook even op dat in het 'File menu' de 'Not Show' aangevinkt staat. Pas dan kan je er zeker van zijn dat het geladen plaatje ook in de gereduceerde pixel-maat gesaved wordt en dat ook het aantal kleuren gebruikt wordt zoals opgegeven voor het format waarin je het beeld saved. Om het aantal kleuren voor deze default in te stellen moet in het menu 'extra' de 'Saving Dflt' geactiveerd worden. Kies uit het lijstje het gewenste format uit. Ga nu pas, na al deze handelingen het plaatje laden, converteren en wegschrijven. Voor mensen die Photoline gebruiken: laad het beeld, ga naar de optie 'Scale Pic', zet de gewenste grootte, klik OK en save.

MiNT

Aan de telefoon vroeg iemand ons want dat MiNT toch was: we hadden het er vaak over in het blad maar door een teveel aan moeilijke woorden snapte hij het niet naar zijn gevoel. We geven nu dan ook een recapitulatie. In onze Atari-computer zit in een stel chipjes (ROM-'s geheten) ons operating systeem dat TOS heet. Zet je de computer aan dan komt dat systeem vanzelf op gang. Met TOS kan je een ding tegelijk doen: b.v. een editor gebruiken om tekst in te typen. Wil je iets anders gaan doen, dan moet je de editor verlaten. Dat is lastig. Vandaar dat er accessoires bestaan. Via het menu links boven kan je terwijl je met de editor bezig bent, iets laten doen door een accessoire. Maar voor de meeste mensen is dit single-tasking een beetje te beperkt. Die willen b.v. terwijl ze aan het typen zijn eventjes gauw een plaatje inlassen dat ze nog eventjes moeten maken met behulp van een tekenprogramma. En aangezien accessoires niet bedoeld zijn om een compleet tekenprogramma te herbergen, zitten ze met onvervulde wensen. Vandaar dat Multitasking zo geliefd is, maar helaas: al die applicaties (programma's tegelijk bezig) vreten natuurlijk intern geheugen. Om Multitasking mogelijk te maken moeten een aantal zaken van TOS veranderd worden. Vandaar dat er een kernel is die meestal mintnp.prg heet en die in de Auto-folder zit van de disk waarmee wordt opgestart. Maar met een kernel alleen ben je er nog niet. TOS bevat ook grafische functies (het AES gedeelte) en die kunnen niet goed overweg met multitasking. Die worden dus ook vervangen b.v. door N.AES, XaAES of het MultiTOS AES van Atari zelf. De normale desktop van Atari weet ook geen weg met multitasking. Dus die moet ook vervangen worden. Meestal gebruikt men hiervoor een desktop geheten 'Thing'. Er is een toepassing die de laatste tijd steeds meer in het vizier komt: netwerken. Op dit moment is dan het MiNTnet de enige die je toelaat om een netwerk te hebben en TOS-applicaties te draaien. Oplossingen voor een netwerk zoals Linux zijn wel aardig, maar dan ben je niet meer bezig om Atari-applicaties te gebruiken. Dat was dan MiNT in een kort bestek.

Multitasking alternatief

In de Engels sprekende wereld is voor multitasking veelal het product Geneva in gebruik in combinatie met de desktop Neodesk. Er wordt nogal eens geklaagd dat het opzetten van multitasking zo lastig is. Dat valt best mee. Geneva is heel makkelijk op te zetten, Magic gaat wat ingewikkelder en N.AES is ook niet zo moeilijk. Wel moet je natuurlijk de handleidingen goed lezen. Na installatie zal bijna iedereen met het probleem zitten dat dingen verkeerd gaan. Je gaat dan de fase van fine-tuning in. Voorbeelden: First Word Plus vreet al het geheugen dat er is en dat is niet goed. Hoe moet je zorgen dat dat niet gebeurt? Handleiding lezen! Een programma klaagt dat een RSC-file niet gevonden kan worden. Zelfde verhaal: handleiding lezen. En bedenk: ga je muziek doen dan kan je echt geen multitasking gebruiken. Cubase, de Soundpool spullen etc. kan je onder multitasking wel vergeten. En ook CD-recording en harddisk recording zijn niet realiseerbaar onder multitasking.

Harddisk bootable

Het is niet meer zo vanzelfsprekend als vroeger toen alle SCSI-harddisks bootable waren op onze Atari-computers. Er komen geregeld drives op de markt die best prima van kwaliteit en prijs zijn maar die helaas om te starten een initiator ID nodig hebben om waar dan ook antwoord op te geven. De enige mogelijkeid om dergelijke drives bootable te gebruiken is ze via een LINK adaptor aan een ST aan te sluiten. TOS vraagt nl. wel alle de harddisks af of ze soms bootable zijn maar zendt geen initiator ID op de bus. Alleen de Link-adaptor uit Duitsland zit zo in elkaar dat die hardwarematig die initiator ID geeft en zo de drive wakker maakt. En welke drives doen moeilijk? Hier volgen er een paar SCSI-drives: Quantum 1.2Gb Fireball, Nomai 540 Mb en IBM 1.0Gb 0662S12 (spin-up problemen). In elk geval moeten voor de goede werking de drives IBM DPES3540/3860/31080, WDS3160, Connor DSAS3540 hun 'unit attention' afgezet hebben. Totaal onbruikbaar is de IBM 2.0Gb 0664-M1H want die is 'differential SCSI' en dat gaat electrisch gezien gewoon niet.

Beeldscherm kleur

Iedereen kent het verschijnsel wel als er in kleur gewerkt wordt: een programma gebruikt alle schermkleuren die er zijn en verlaat je het programma dan heeft de desktop opeens andere kleuren dan daarnet. Er zijn nog legio tekenprogramma's en spelletjes die de gebruiker na afloop opzadelen met donkerbruine letters op een lichtbruine achtergrond of zoiets. De oorzaak van het gedrag is: na afloop herstelt de applicatie niet het kleurenpalet dat hij bij aanvang aantrof. Maar er is meer over te zeggen. De situatie op een TT is: er zijn 256 palettekleuren. Even 'palette' verklaren. In principe zijn er een heleboel kleuren (ik dacht 4000 ongeveer maar ik kan mij vergissen). Daaruit worden er 256 stuks gekozen. Die vormen nu het palet van kleuren. De eerste 16 van die rij worden door het systeem gebruikt. Dat zijn de kleuren die je op je desktop b.v. ziet. De overblijvende kleuren staan ter beschikking van applicaties die die kleuren zonder meer kunnen gebruiken en eventueel andere keuzes maken uit het totale aantal mogelijke kleuren. Zolang de applicatie maar van de eerste 16 kleuren afblijft is er geen probleem tenminste als elke applicatie zijn eigen kleuren instelt en niet stomweg gebruik wat hem voor ogen komt. Ga je werken met truecolor dan kom je kleuren tekort. De eerste stap die gedaan kan worden is: zoek zoveel mogelijk bijpassende kleuren. Het tweede is: ga ditheren. Neem b.v 2x2=4 beeldpixels en geeft elk pixel een kleur zodanig dat voor het oog de gewenste kleur goed benaderd wordt. Het beeld op het scherm wordt wel grofkorrelig maar meer kleurgetrouw. Heel fraai kan dit zien gebeuren bij het programma AIM: beeldbewerking in truecolor. (in de PD op disks F 10 t/m 13 en F19 plus her en der conversieprogramma's naar het specifieke AIM-format) Zet een AIM-beeld op het scherm. Laat een tweede beeld in en zet dat ook in een venster. Klik je nu om beurten de vensters actief dan zie je hoe de bestpassende kleuren voor elk beeld afwisselend worden gebruikt. Geeft het ene venster de goede kleuren dan geeft het ander venster de afbeelding in sterk afwijkende kleuren. Er wordt van kleurenpalet gewisseld. Je ziet ook dat de 16 systeemkleuren ingezet worden. Gelukkig zet AIM na afloop de kleuren weer goed terug. Er waren klachten dat Graftool ook raar deed. En inderdaad, die maakt ook gebruik van die 16 systeemkleuren. De sliders van de vensters kunnen rare kleuren krijgen. Dit is te voorkomen. Zoek op de functie 'AES schuetzen' of 'protect AES'. Je kan het kleurenpalet in de gaten houden door in menu 'Fenster' de 'Colors' te activeren.

Euro in TeX

Een professioneel zetsysteem zoals TeX (ook in de PD te vinden en er is over verteld: een korte cursus met tussenpozen in afleveringen 38 t/m 54 van dit blad) moet natuurlijk ook een letterbak hebben vol met euro-symbolen. Hein Laan heeft het voor TeX-neuten uitgezocht en zijn bevindingen zijn de MAPS nr2 van voorjaar 1999 te vinden. (Maps is de uitgave van de Nederlandse TeX gebruikersgroep). Hij geeft uitgebreid verslag van zijn manier van werken en hoe hij uiteindelijk een bak overhoud met een keuze uit ruim 200 eurosymbolen. Hij heeft ze netjes bijeen gezet op een typografisch verantwoorde manier.

Scanners

Het is logisch dat met prijzen zo laag als 180 gulden mensen de redactie telefoneren met de vraag: 'Kan ik die en die scanner aansluiten op mijn ST?' Als het scanners betreft met 'aansluitbaar op de parallelpoort' dan is het antwoord 'Nee'. Betreft het SCSI-scanners dan is het antwoord 'Mischien'. Niet voor alle SCSI-scanners bestaat software om ze te bedienen. Voor de Epson GT xxxx serie is er GTLook en nog een paar andere drivers. Voor de Microtec 330, 360 en de Umax 600 en 660 is er de ScanX software. Voor de types Mustek Paragon 600,800 en 1200 (single pass) is er spul van Nova/Homa. Die hebben trouwens ook iets voor de HP-scanners. Voor de Mustec 600, 800 en 1200 is ook door Parx in Frankrijk software gemaakt. Trouwens ook bij Centec (ook in Frankrijk) staat in hun lijst een Umax scanner driver. Maar mogelijk heb je daarvoor wat meer spullen van die firma nodig en is dat geen stand-alone oplossing. Er is in elk geval een oplossing in het Public Domain te vinden: een driver geheten Epson GT GDPS. Daarmee kan je vanuit Photoline, Calamus, OCR en Arabesque direct de scan binnenhalen. We zullen dit fraaie stukje software in de PD-bibliotheek opnemen (op disk C 163).

Navraag bij Homa leert mij het volgende over hun ScanX Pro software: De vernieuwingen en extra toevoegingen in de nieuwe versie zijn :

  1. vergrootglas voor de pre-scans (max. 8x)
  2. direct copy to printer
  3. page select pop-up
  4. Gamma-correctie instelbaar tussen 0.1 en 9.9
  5. helderheid/contrast/gamma werken ook op het prescan-beeld
  6. TIFF/TGA export zowel kleur als grijstinten
  7. compatible met alle Umax en Microtec SCSI scanners zoals Microtec E3, E6, E3+, E6+, E330, E630, V300, V310, X6 en Umax Astra 12208, 1200S en de oude modellen.

Er zijn twee versies van de software te koop: een gewone (regular) en een Pro versie. De beloofde Image Resizing (interpolatie voor 1200 dpi) is nog niet klaar. Hun homepage

MiNT en de Auto-folder

Ga je beginnen met multitasking en installeer je MiNT door in de Auto-folder mintnp.prg op te nemen dan moet je rekening houden met de volgorde in de Auto-folder. Een paar regeltjes en tips zijn te geven.

  • veelal hebben mensen de video van de Falcon verbeterd met zaken zoals Screenblaster (II of III), BlowUp, ScreenWonder of Videlity. Die hardware heeft speciale software nodig die in de Auto-folder zit. Zorg dat die er zijn wanneer mint.prg aan de beurt komt. Andersom werkt echt niet.
  • verbetering van de seriële poorten. In alle TOS-versies zitten fouten in de afwerking van de hardware voor de seriële poorten. De verbetering die aan te raden is heet HSMOD. Zorg dat die geinstallleerd is als MiNT start want alleen dan kan MiNT van de verbeteringen gebruik maken.
  • zit men op het net en gebruikt men STiNG met de dialler dan moet STiNG na MiNT komen.
  • de vuistregel is: software in de Auto-folder die extensies en verbeteringen aanbrengen op het niveau van Bios, Xbios of GEMDOS moeten voor MiNT actief zijn.
  • NVDI en de grafische kaarten geven ook veel gezeur. De driver voor de grafische kaart moet op gang zijn voordat MiNT begint. Verder moet men over het algemeen de speciale screendrivers van NVDI uitschakelen (die zitten in \gemsys\).
  • heb je de Afterburner dan moet de K-driver als eerste aan de slag. De FPU-verbeteraar 68882.prg moet na MiNT
  • de veel gebruikte X-Boot die je zo handig met de muis laat kiezen hoe je gaat opstarten kan heel raar doen. Als je een 'cache filesysteem' hebt (dus met read/write buffering) dan wil XBoot de ergerlijke gewoonte hebben om zomaar de Auto-folder te reorganiseren (alles op alfabetische volgorde achter elkaar zetten). Zorg dus dat b.v. TCache nooit zo geinstalleerd wordt dat die voor XBoot begint. En denk eraan XBoot vanaf de desktop starten is ook gevaarlijk als je TCache o.i.d. gebruikt.

April-grap?

Geregeld ontvangt de redactie persberichten van firma's die weer een nieuwe grafisch kaart o.i.d. hebben ontwikkeld. Maar met een korreltje zout nemen we een persbericht dat op 1 april was gedateerd. We vertalen het voor u. De firma 3DFX brengt een nieuwe Voodoo Nasal chipset uit met verbeterde en versnelde geur. Er zullen meer dan 100.000 verschillende virtuele geurkanalen gebruikt kunnen worden waarvan 50 gelijktijdig weergegeven kunnen worden. Eind dit jaar zal een versie uitkomen die twee keer krachtiger is. Men is nu al zover dat 30 geursamples per seconde kunnen worden gehaald. Maar dan is wel een extra ventilator nodig en verdient het aanbeveling om een 'geurvreter' toe te voegen. Er wordt een uitgebreide bibliotheek meegeleverd met meer dan 4000 verschillende individuele geuren. De prijs van deze Smellulator staat niet vast maar de leuze wel: "Worth for your scents" Een bijgeleverde game dat de mogelijkheden van deze nieuwe chipset gebruikt wordt aangeprezen met 'Smell the Rat'. Een volgende grote technische stap wordt binnenkort verwacht: gerichte geurenpatronen die analoog zullen werken zoals het HRTF algoritme dit voor geluid doet. Dan kan gebruik worden gemaakt van het derde kanaal van het komende MPEG4 format. Voor software ontwikkelaars is Smell Studio beschikbaar dat gebruik kan maken van de hardware Smellophone om geuren op te nemen.

Ghostscript

In de vorige aflevering is al bericht over deze Postscript- en PDF-files viewer en printer. Van diverse kanten bereiken ons opmerkingen. Een paar zaken verdienen de aandacht. Ik had vooral belangstelling voor Postscript. Maar buiten het DTP-gebeuren is dit niet veel in gebruik, daar is tegenwoordig PDF helemaal het ware om handleidingen digitaal op te slaan. Even een waarschuwing: postscript files eindigen vaak (het is een goede gewoonte) op .ps maar, ik weet het is verwarrend, ook modules die benodigd zijn voor PS heten .ps. Soms wordt er om ps-fonts gevraagd die je niet hebt. Uit de naam valt af te leiden dat het meestal een niet-commerciële variant van een commercieel font is (Times, Thymes, Thames e.d.. bv.). In de FontMap file kan je aliassen opgeven voor fonts. Ga dus niet direct na een melding: 'font not found' als een kip zonder kop zoeken. Gebruik je fantasie en kijk eens in de Fontmap file. Van Derryl Croker komt een voorbeeld. Hij heeft een PS-file die vraagt om NewCentury Schlbk-Roman font. In zijn fontname file heeft hij gezet /Century-Schoolbook-SWA (3031a.pfb) %alias /NewCenturySchlbk-Roman/ Century-Schoolbook-SWA En hoe kwam hij te weten wat de echte naam was van het font in file 3031.pfb? Door eventje met de editor QED in die file te neuzen. Heb je alles goed ingesteld dan kan je heel handig via drag&drop PS- en PDF documenten inzien. Deze versie van GhostScript wordt als GTP uitgebracht: GEM-Take Parameters. Afhankelijk van je desktop en/of systeem kan het zijn dat GTP niet bestaat of niet mogelijk is (MagicDesk b.v.) Maak er dan .APP van ipv .GTP Soms komt het voor dat er minder bladzijden worden gerapporteerd dan in een PDF-file zitten. Probeer hem dan eens om te zetten naar Postscript (output file format='pswrite'). Dan komen alle pagina's wel te voorschijn zonder kwaliteitsverlies. Verder: let erop wat de output aflevert. Het is niet leuk om na afloop (het gaat niet erg snel allemaal, ik geef het toe) te bemerken dat de file met pagina's maar 1 pagina bevat en wel de laatste. Ik ben al diverse malen gefopt omdat ik de graphics file format driver aan had staan.

Muziek

Opeens kregen we een mailing van de Firma Zadok uit Leidschendam. Onze eerste reactie was: 'Blij, die zijn er nog'. En inderdaad ze hebben een heleboel muzieksoftware voor de Atari. Hun boterham verdienen ze tegenwoordig natuurlijk aan Windows-applicaties. Het gaat zelfs zo goed dat ze de oversteek naar de USA gemaakt hebben. Maar ja, ze hebben dan ook een topper: WinAudio FUN voor f 49,95 het meest betaalbare programma om harddiskrecording te doen op een PC. We kunnen Zadok nog vinden op het adres: Postbus 1192, 2260 DB Leidschendam, tel.: 070-3200209 en e-mail. Hun website Ons is verteld dat ze binnenkort een grote uitverkoop van Atari-software willen houden.

Meerdere monitoren

Toen de eerste Atari-computers verschenen ging ik neuzen in de documentatie van het GEM. Ik kwam er achter dat er voorzieningen waren om virtuele grafische workstations te openen op fysisch verschillende monitoren. Er was gerekend op 2 monitoren of meer aan de computer! Ik herinner mij ook dat Calamus een voorziening had om op een TT met grafische kaart ook de gewone VGA/zw monitor poort van de TT zelf te gebruiken. Pas dit jaar is Windows zover dat er meerdere monitoren tegelijk gebruikt kunnen worden. En er komt nu ook hardware op de markt zoals de Jeronimo Pro met 4 aansluitingen vanaf een PCI-grafische kaart. Maar waarom ze tevreden zijn met alleen vier maal een PAL-TV-signaal als uitvoer is mij een raadsel.

Snelle Falcon

Heb je last van de traagheid van de Falcon dan moet je veel geld uitgeven om daar merkbare verbetering in te brengen. Je kan de 'Afterburner' laten inbouwen en sinds kort kan je uit iets nieuws kiezen: de CENTurbo II uit Frankrijk. Ook hier weer: installeren is veel werk dat deskundigheid vereist. De handleiding mag dan wel doen alsof het in 20 minuten gepiept is, een paar uur is een veel betere schatting. In principe past het board in een gewone Falcon behuizing. Maar eigenlijk alleen maar met een low-profile EDO-RAM module op het board. Op de kaart zit een 68030 CPU, is plaats (apart kopen) voor een 68882 FPU, en kan een 32 Mb RAM module ingeplugd worden. De klok voor CPU en FPU loopt op 50 MHz. De mogelijkheid bestaat dat de systeembus opgekrikt kan worden naar 25 MHz en de DSP naar 50 MHz. Een Falcon heeft een eigen persoonlijkheid dus er zal wat geprobeerd moeten worden om het systeem stabiel te laten werken. Verheugend is het wel dat een 33 MHz 68882 FPU een 50 MHz klok kan verdragen. Dat scheelt een stuk in de kosten. De prijs van de CENTurbo hangt af van wat je gelijk bij de basisuitvoering aanschaft (FPU, RAM). Maar zo'n 600 gulden moet je zeker wel uitgeven. In het Engelse Atari Computing hadden ze wat benchmarks gemaakt. Vergeleken werd met een TT030. Als basis is de gewone Falcon op 100 procent gesteld. Voor de meeste geteste dingen komt de TT op 200 procent. De Centurbo haalt de 300 procent.

Keymail

Het bedrijfsleven vind e-mail als het ware bij de dag leuker worden. Maar ze beginnen zich zorgen te maken: is er niet zoiets als 'aangetekend'? En de PTT Post heeft het. Met KeyMail kan je je berichten voorzien van authentificering (zekerheid dat de ontvanger kan testen dat het echt van jouw afkomstig is) en de ontvanger weet dat alleen hij het bericht kan lezen. Gewone cryptografische beveiliging dus. Maar de manier waarop is niet te achterhalen. Er wordt gespoken over 'gegevens gekoppeld aan uw e-mail programma'. Kijk het maar eens na: als iemand uit de inhoud van de homepages kan opmaken hoe veilig het is, dan hoor ik het graag. Ondertussen hebben we op onze computer al jarenlang het bekende PGP. Daarvan is bekend hoe veilig het is en met moderne e-mailers zoals Okami kan de PGP keurig net voor je e-mail gebruiken.

Atari Times Awards

In Engeland zijn weer Atari-prijzen uitgedeeld voor van alles en nog wat. Een paar resulaten:

  • beste commercieel programma: CAB browser
  • beste shareware: Thing desktop
  • beste freeware/PD: Aniplayer

Calamus

Hoe kan het ook anders in het jaar 1999: versie Calamus SL 98 krijgt een update. De overgang gaat 199 DM kosten. Op de beurs in Neuss kan iedereen persoonlijk zijn update verzorgen want de firma Invers is aanwezig. Na het teleurstellende nieuws dat MGI Canada niet verder gaat met Calamus voor Windows zag het er even somber uit. Maar er is een oplossing gevonden: een nagenoeg onzichtbare Atari-emulator (een aangepaste STEmulator Gold) die onder Windows de gewone Atari-Calamus versie omhult. Windows-bezitters kunnen dus toch gewoon bij blijven met de ontwikkelingen die Calamus nog steeds doormaakt. Ook alle onze modules kunnen op die manier gebruikt worden. Vernieuwingen in SL 98 waren o.a.:

  • esthetische uitlijning. Letters aan het begin en het eind van een regel tekst in een kolom kunnen een ietsje verschoven worden waardoor de rand optisch wat rechter lijkt te verlopen.
  • nieuw type regelafstand. Regels kunnen als het ware op een rooster worden gezet.
  • ankers voor frames kunnen in de tekst gezet worden. - nieuwe GEM-import driver die wat toleranter is voor IMG-beelden
  • raster cache generator is af te zetten zodat de ingebouwde dither-patronen van inkjet printers gebruikt kunnen worden.

Nu zijn er bij SL 99 de volgende zaken bij gekomen:

  • Type-1 fonts kunnen geladen en gebruikt worden net zoals we al deden met CNF-fonts - fonts kunnen samen met het document opgeslagen worden.
  • het verschuiven van tab-stops gaat beter
  • geen begrenzingen meer op het oplossend vermogen bij het drukken

Meegeleverd worden nu: Texteditor Eddie Light, Histogram, Gridplay, Toolbox Plus, Mask (tot 720 dpi), Raster Cache Generator, GIF98a import, JPEG import, PhotoCD import, Franklin Light, GDPS, HKS-Palette, Preview, MegaPaint BLD import en Photoshop EPS import.

Updates

In uitgave 4 van het Duitse ST Computer tijdschrift is over 3 bladzijden een lijst te vinden van alle Duitse software, de huidige coulante versie, de maker, het e-mail adres, en de homepage. Voor de goede orde: de lijst bevat alleen die software waaraan sinds begin 1995 nog iets gedaan is.

Floppyshop

In Engeland hadden ze de Floppyshop, een goed adres om shareware en PD vandaan te halen. Begin dit jaar zijn ze gestopt. De bibliotheek is overgenomen door Andrew Plumridge. Wil je spullen uit de catalogus van de Floppyshop dan kan je nu terecht bij: Falcon's Nest, Mill Road, Watpole Highway, Wisbech, Cambridgeshire PE14 7QP Engeland.

Pascal

Pure Pascal wordt verhandeld door ASH. Ik vermeld het omdat opeens in het Duitse ST Computer tijdschrift een cursus Pascal is begonnen. Maar om nu te zeggen dat die cursus pedagogisch goed in elkaar zit zou ik overdreven vinden. Maar om al in de eerste les de mensen te confronteren met de gevolgen van de hardware constructie op het gebruik van variabelen vind ik buiten proportie. Laat mensen eerst wat nutigs programmeren zonder direct alles uit te leggen over integer en real datatypen. Dat mag dan wel zo gebeuren in het standaard Pascal beschrijvingsboek van N. Wirth, maar een cursus moet men dat anders doen.

Diamond

Na wat onzekerheid is de sourcede en zijn de rechten van Diamond Back beland bij Michael White. Hij will de boel gaan verbeteren en vraagt feedback over problemen en wensen bij gebruikers. Het blijft allemaal wel commercieel. Hij heeft nu trouwens ook het wat meer bekende Diamond Edge (reparatie van filesysteem) in zijn repertoire. Het eerste dat het backup programma erbij zal krijgen is: tar-format tapes, gebruik van Minix, VFAT filesystemen e.d. met behoud van alle extra specifieke informatie zoals flags, ownership e.d. Hij is te bereiken per e-mail.

Falcon-geluid

Er is heel wat geklaagd over de slechte kwaliteit van het geluid van de Falcon, tenminste als je dat met professionele oren beluistert. Je kan best heel wat verbeteren in het analoge geluidsdeel maar beperkend blijft de kwaliteit van de D/A en A/D omzetters. (Analoog-Digitaal) De beste manier om schoon schip te maken is het digitale geluid via de DSP-poort te doen. Dat kan je met de JAM b.v. Van de Zweedse firma die deze JAM maakt komt bericht dat ze iets handigers hebben gemaakt. Met 1-bit converters en een dynamiek van 18 bits. De Falcon Audio Digital is zelfs iets goedkoper: ongeveer 500 gulden maar. Maar dan ben je ook professioneel goed bezig en kan je in principe CD-audio kwaliteit (be)houden. Bij MABN te Schiedam kunnen ze de spullen leveren.

London BBS weg

In Engeland is voor de Atari-gebruikers er net zoiets als wat wij hebben met ons BearBoard in Rotterdam. Maar helaas, de spullen in Londen zijn zwaar beschadigd geraakt en daarom is de het 'Tavern BBS' uit de lucht. Hoe het verder gaat en wie het overneemt is nog niet bekend. Via Fido kan je Kevin Osborne bereiken op 90:102/105

Falcon Sound

Het is alsof de firma Softjee in Frankrijk een enorme vloed van software op ons afstuurt. Haast iedere maand is er wel iets nieuws op de markt. Zo langzamerhand worden alle toepassingsgebieden voor Falcon en geluid door hun software afgedekt. Neem nu 'Easy Beat' dat inderdaad heel makkelijk en inzichtelijk een drummachine voorstelt. Voor de beginnende gebruiker zijn er twee merk-specifieke instellingen te laden: een Roland TR-808 of een TR-909. Beide zijn zeer veel gebruikte machines zodat de meeste mensen die met 'Easy Beat' beginnen direct door kunnen gaan zonder in manuals te duiken. Maar natuurlijk kan deze software meer dan alleen maar een paar, inmiddels eigenlijk alweer verouderde drummers na doen. Zo lijkt het meer op een synthesizer die speciaal ingesteld is op het programmeren van drums. Het is ook een modular sampling triggering sound engine. Je kan sound-banks laden die helemaal geen drummige geluiden bevatten! Elk instrument dat je gebruikt kan je te lijf gaan met realtime DSP-effecten. Een heel aardig stukje bruikbare software voor de Falcon dus, maar er moet wel aangetekend worden dat er aan foutenopvang weinig is gedaan. Het inladen van een file in een verkeerd format of met een read-error o.i.d. resulteert in een groot aantal bommen.

Boekhouden

Daar hebben we het nooit zo over maar na tekstverwerken is het de meest voor de hand liggende toepassing. Van de ACN te Haarlem komt het bericht dat hun boekhoudpakket ST-Boekhouden in versie 3.2 beschikbaar is. Aangezien je in het hoofdmenu al een keuze moet maken van het boekjaar kan je met oude versies niet verder dan 1998. Meer jaartal-knoppen zijn er niet. Versie 3.2 dekt nu het tijdsbereik van 1994 tot 2005. Verder wordt er uitdrukkelijk vermeld dat deze versie Millennium compatible dan wel Millenium-proef is. Dit programma is best de moeite waard. Het kan veel, zelfs het BTW-formulier invullen volgens de laatste richtlijnen. Ook fakturen zijn zeer eenvoudig te hanteren.

Martin Byttebier

Van Martin Byttebier ontvingen we enkele opmerkingen over een paar artikeltjes in ST nr.77. We drukken het hier voor u af:

  • Optimaliseren - Het gaat over het optimalizeren van harddisks Naast het vernoemde programma, Diskus, kan men ook "Optimize" gebruiken. Deze harddisk optimaliseerder ondersteunt VFAT, grote partities en BigDOS. Naast het reorganiseren van de harddisk kan Optimize eveneens sommige fouten, zoals verloren clusters, herstellen. Dit programma wordt nog steeds verder ontwikkeld door ene H.P. Vetter. De laatste versie kan men steeds vinden op de Belgische ftp-site: 193.190.205.13 atari/incoming/utilities. Momenteel is dit hp_opt28.lzh. Vermijd het gebruik van Edge.prg om een partitie van het VFAT type te optimaliseren of te checken op fouten, tenzij je natuurlijk wilt dat gans die partitie in de soep draait. Edge kan absoluut niet overweg met VFAT.
  • N.AES - Aanwijzingen om dit multitasking systeem beter te laten werken De standaard bufferwaarden van N.AES zijn inderdaad aan de krappe kant. Hierdoor kan het wel eens voorvallen dat programma's zonder enige aanwijsbare reden vastlopen. Op mijn Hades 060 bevroor de alternatieve desktop Thing 1.27 soms bij het scrollen (of in modern Nederlands, beeldrollen) in een desktopvenster. Sedert de dag dat ik die buffers gevoelig verhoogd heb, is dit probleem van de baan. De realtime functies van N.AES v1.2.0 zijn niet optimaal. Bij desktopwerk valt het wel mee, alhoewel ik merk dat deze functies op mijn TT 030 niet zo lekker werken als op mijn Hades 060. Anders wordt het als je deze functies gebruikt met programma's zoals Calamus SL98, Interface, Looknsee en nog enkele andere. Het is ten zeerste aangeraden deze functies niet te gebruiken met Calamus SL98. Gebruikt je deze opties toch, dan mag je verwachten dat de menu's na verloop van tijd niet meer te activeren zijn. Gelukkig werkt het toetsenbord nog, zodat je alles netjes kan bewaren en afsluiten vooraleer alles om zeep is. Enkel een heropstarten van de computer brengt de situatie terug in orde. Bij looknsee en Interface is vooral het verplaatsen van vensters problematisch. Het verplaatsen gebeurt in slow motion. De muiscursor staat al lang op de gewenste plaats vooraleer het venster begint te bewegen. Gelukkig kan je de "winrealtime" en "scrollrealtime" functies afzetten. Dit kan je o.a. doen door de "n_aes.cnf" te editeren. (n_aes.cnf is een gewone ASCII-file). Zoek de lijnen -winrealtime = true -scrollrealtime = true en verander "true" in "false" bij de opties die je wilt uitgeschakeld zien. Na een nieuwe start zal de desbetreffende optie(s) niet geactiveerd zijn. Een tweede mogelijkheid is dat je die opties verandert met het bijgeleverde "n_control.cpx".
  • Aniplayer - Het ID4-Olga protocol wordt niet alleen door MagiC ondersteund. N.AES/Thing en Geneva/MiNT/Thing ondersteunen dit protocol eveneens. Wat velen blijkbaar niet weten is dat MPEG reeds geruime tijd door 1st-Guide gelezen kan worden. Het afspelen gebeurt weliswaar ietwat schokkerig, maar desalniettemin is 1st-Guide zeer goed te gebruiken voor het afspelen van MPEG's.
  • Geheugen gebruik - Het maximaal geheugen dat een programma voor zich mag opeisen is perfect in te stellen met de Thing desktop. Om dit te bereiken doe je het volgende:
    • Ga naar "extra/applications" menu ([control] + [L shift] + [p])
    • Klik op "new"
    • In "program" kies je voor het programma waarvan je het geheugen wil beperken.
    • Eens je dit gedaan hebt, krijg je toegaan tot "options".
    • In "options" vul je in "memory limits" het aantal kB in dat je wil toekennen aan het programma.
  • Klaar is Kees. Vergeet niet alles te bewaren natuurlijk. Op deze manier ben ik erin geslaagd om 1st-word+ te laten werken op mijn Hades 060. Zonder geheugenbeperking neemt Wordplus nl. alle beschikbare geheugen voor zich en laat zodoende geen ruimte over om b.v. de alternatieve fileselector Freedom 2.05 op te roepen.

Martin Byttebier


Copyright © Rein Bakhuizen van den Brink
Last updated on 1 september 1999
Home Publicaties Actueel 78 Actueel 80