Home Publicaties Actueel 71 Actueel 73
 

Actueel 72

Atari 25 jaar

Het is iedereen, ook de redactie, volkomen ontgaan, maar eind vorig jaar zou de firma Atari 25 jaar bestaan hebben. Het begon allemaal met de uitvinding van het bekende spel 'Pong', dat door Nolan Bushnel bedacht en gebouwd werd. Direct was dit zeer simpele spel een topper. Atari werd opgericht op 27 juni 1972 en ging speelautomaten maken. De rest van het verhaal mag bekend verondersteld worden. De home-games die op de TV gespeeld konden worden zorgden voor kapitale inkomsten. Maar in 1984 ging het mis en Jack Tramiel kocht op 2 juli voor 240 miljoen dollar de boel op. In de 80-er jaren werden ruim 3 miljoen ST's verkocht. Op 30 juli 1996 verdween via een fusie de firma Atari. Als enige overlevende bestaat de al vroeg afgesplitste tak die zich met speelautomaten bezig hield, nog steeds. In Canada en de USA staan de speelhallen vol met high-tech apparaten van het merk Atari.


NEWSie

Van Robert Best komt een kleine aanvulling op zijn artikel in de vorige aflevering over NEWSie. In ST71 is FTP met NEWSie besproken. Onhandig is dat je bij het zoeken in de directory boom wel omhoog maar niet (ingelogd) omlaag kunt, staat op blz 21. Godried Cobben meldde dat je wel omlaag kan, met [Backspace]. Dat staat niet in newsie.doc en ook niet in ftps.hlp. Maar wel in newsie.hyp dat met ST-Guide te raadplegen is. Klik op de A-Z knop en dan op FTP file/directory en je krijgt een volledig (?) overzicht van het toetsgebruik.

Tekenen

Zoek je een tekenprogramma dat werkt op basis van pixels, dan is er een ruime keus. Maar wil je software van recente datum die bovendien nog geregeld ge-updated wordt, dan is de keus opeens stukken minder groot. Gelukkig is er altijd nog het oude vertrouwde PixArt dat nu in versie nummer 4 bestaat. Alle moderne toeters en bellen zijn ingezet: online help m.b.v. bubble-GEM of ST-Guide bijvoorbeeld. Import en export van de volgende formats is mogelijk: (X)IMG, TIFF, BMP, IFF, GIF, TGA, ESM, Degas en nog een paar meer. Helaas geen JPG-format dat vanwege Internet steeds vaker gebruikt wordt. De ondersteuning van grafische tablets is verbeterd en uitgebreid t.o.v. de vorige versie. Ook het gebruik van GDPS-drivers voor scanners is mogelijk. Wel is het zo dat je flink wat pixels op het scherm moet hebben: minimaal 520 x 360, dus ST-Low valt nu af. De prijs is DM 149,- bij Crazy Bits, Pintschstr. 6, D-10249 Berlin Duitsland, tel.: (030) 427 48 84

Atari Messe

Net zoals vorig jaar herfst en ook precies weer op de zelfde plek wordt de Duitse Atari Voorjaarsbeurs gehouden. En wel op 4 en 5 april in de Stadshalle te Neuss. De toeloop was de vorige keer zo groot dat het zinvol was om het na een half jaar weer te herhalen. Wat u kunt verwachten? In elk geval hoopt men vurig dat TOS 6.0 verkocht kan aan bezitters van STE/TT en Falcon. Let wel: ST wordt niet vermeld. Over TOS 6.0 wordt verderop in deze rubriek bericht. Laatste-moment informatie is te vinden op het internet.

Website

Het laatste jaar ontvingen wij (red.) geregeld aanbiedingen van bedrijfjes om een Website in elkaar te laten zetten voor bedragen tussen de 1000 en de 5000 gulden want dat schijnt een gemiddeld bedrijf er voor over te willen hebben. Maar als je denkt dat, nu we een eigen homepage op het internet hebben http://www.xs4all.nl/ atarist, we geen aanbiedingen meer krijgen, dan komt je bedrogen uit. Het lijkt wel of onze home-page juist een uitnodiging is aan bedrijven om ons van dienst te willen zijn want nog nooit hadden we zoveel aanbiedingen gehad om 'op het Internet te gaan' als de laatste maand. Het kan ook zijn dat er zoveel bedrijfjes zijn en de markt zo gering dat alleen zeer actieve jacht nog klanten oplevert.

HD floppy

Zo af en toe wordt mij wel eens gevraagd om data van een HD-floppy af te halen en op een gewone DD-flop te zetten. Niet iedereen heeft zoals ik een HD-floppydrive aan zijn ST hangen. Soms komt het dan voor dat de floppydisk niet te lezen is. Afplakken van het HD-gaatje helpt soms. Hoe kan dit? Mijn HD-drive aan de ST ziet aan de hand van het gaatje dat er een HD-disk is geplaatst. Dan schakelt de drive zijn electronica in de HD-stand en geeft aan de computer door via een aparte signaalleiding dat hij een HD-disk bevat. De ingebouwde zgn. DDD-kit zorgt dan voor het verdere omschakelen van de klok die de floppycontroller chip gebruikt. Maar stel dat iemand een HD-floppy op DD-manier formatteert. Dan zie ik de disk als een HD-geformateerde die niet te lezen is. Blijf je met de vraag zitten: Hoe kan je een HD-floppy op de DD-manier formatteren? Op mijn ST is dat alleen mogelijk als ik het gaatje afplak zodat ik de diskdrive voor de gek houd. Op een IBM-PC of een TT hoef je het gaatje niet af te plakken. Bij die computers kan de gebruiker zelf bepalen onafhankelijk van de werkelijkheid of er een HD- of DD-floppy in de drive zit.

Papyrus

Met de komst van Papyrus versie 5.5 is het nu ook mogelijk geworden voor Ataristen om zowel thuis als op het werk met dezelfde tekstbewerker te arbeiden. Wel heeft men nu 1,5 Mb aan geheugen nodig in de machine wat trouwens ook geldt voor Papyrus onder Windows 95 wat in die contreien niet vaak meer voorkomt. Een harddisk met 4 Mb vrije ruimte erop is aan te bevelen om comfortabel met Papyrus te werken. Inmiddels is import van nagenoeg alle voorkomende tekst-formats mogelijk geworden. Ook aan het gebruik van fonts zijn weinig grenzen gesteld. Wil met niet speciaal gaan DTP-en aan documenten maar wil men wel dat een hoop van dergelijke functies in de editor zitten, dan is Papyrus een goed product. Of de importeur, de ACN te Haarlem, al een Nederlandse versie klaar heeft moet u aldaar informeren.

Multitasking

Ondanks het feit dat er al vele jaren software is om onze ST's, TT's en Falcons multitasking te maken, hebben opmerkelijk weinig gebruikers dit gedaan. Onder Mac-gebruikers is de overgang verwelkomd en een single-tasking Mac is tegenwoordig een uitzondering. Hoe komt het dat het bij Atari-computers zo bij het oude is gebleven? Daar zijn vele redenen voor. Zo was het van Atari afkomstige MultiTOS te traag om serieus op een gewone ST inzetbaar te zijn. Ook op de snellere TT was er groot snelheidsverlies. Verder was de installering van het multi-tasking gebeuren zeer lastig en vele programma's weigerden on goed te functioneren wat een geregelde greep naar de Reset-knop noodzakelijk maakte. Dat stimuleert mensen niet om enthousiast te worden voor de voordelen van multi-tasking. Met de komst van MagiC kwam een alternatief op de markt maar de hoge prijs blijft veel potentiële gebruikers afschrikken. Sinds kort is er N-AES op de markt en diverse mensen blijken daar heel tevreden mee te zijn. Nu wordt het lastig; moeten kiezen voor MagiC of voor N.AES? Gelukkig heeft Godfried Cobben e.e.a. in een kort verhaaltje samengevat. "Tja, wat is het verschil tussen Mag!C en N.AES? Net zoiets als het verschil tussen Windows95 en Windows NT4... N.AES is in feite een MultiTOS waarvan het AES compleet herschreven en toegesneden is op MiNT; het grootste probleem met MultiTOS was het belabberde AES (o.m. de desktop, venster- en dialoogroutines) wat door Atari geleverd werd, veeel te traag is. Mag!C is (op een TT) slechts een fractie sneller dan N.AES. Daar staat tegenover dat N.AES onder MiNT draait zodat je operating system min of meer een UNIX-fundament heeft. De functionaliteit van MiNT is m.b.t. multi-tasking een stuk groter. Dit is vooral voor programmeurs interessant. Voor de gewone gebruiker is N.AES in de eerste plaats een multi-tasking systeem dat vergelijkbaar is met Mag!C; maar... Wat bijvoorbeeld met Mag!C niet gaat en met MiNT/N.AES wel, is met meerdere gebruikers op hetzelfde systeem werken (tegelijkertijd, wel te verstaan). Zo is het onder MiNT/N.AES mogelijk om verschillende gebruikers te definiëren die elk hun eigen werkomgeving krijgen. Zo kan b.v. geregeld worden dat gebruiker X niet kan rommelen met de bestanden of de setup van gebruiker Y, of dat gebruiker Z 'Thing' als desktop voorgeschoteld krijgt terwijl gebruiker X slechts de Start-button van StartMeUp voor zijn neus krijgt. Daarbij heb je met b.v. KGMD 'onderhuids' de functionaliteit van een Unix-systeem tot je beschikking. Het verschil tussen Mag!C en MiNT(met of zonder N.AES) is dat de eerste zich meer op DOS/Windows oriënteert en de tweede op Unix. Kijk maar naar het bestandssysteem nl. VFAT bij Mag!C en Minix bij MiNT; of zie de commandline shells, mcmd.prg heeft de look&feel van DOS, terwijl onder MiNT diverse Unix-shells als sh, bash of ksh draaien. Je mag alleen hopen dat beiden evenveel TOS-compatibel blijven, maar de eerste symptomen van Microsoft praktijken zijn ook al bij de ontwikkelaars van Mag!C waar te nemen :-(( Tenslotte kan ik nog vermelden dat bezitters van de originele Atari MultiTos een crossgrade naar N.AES kunnen krijgen tegen gereduceerd tarief. Bij inzending van de originele MultiTos diskette(s) krijg je N.AES voor DM 59,- i.p.v. DM 99. De verkoop en ontwikkeling is inmiddels overgenomen door Woller+Link GbR in Berlijn. (Overscan is kennelijk ter ziele.) Woller&Link GbR, Grunewaldstrasse 9, D-10823 Berlin, tel.: +49 30 21 75 02 86 email: wl@inx.de en homepage. Verder wordt in Duitsland bericht dat weldra een nieuwe versie wordt uitgebracht van N.AES."

Verwisselbare disks

Al enige tijd kunnen we aan onze ST's, TT's en Falcon's via de SCSI-aansluiting (of via DMA met een LINK-adaptor) alle harddisks aansluiten zolang ze maar fatsoenlijk aan de SCSI-norm voldoen. Ook de momenteel zeer populaire ZIP-drives met de voor Windhoos computers wat krappe 100 Mb op een verwisselbare disk doen het goed en zijn lekker geruisloos. Maar ja, ruim 350 gulden voor de drive en de hoge prijs van de disks (zeker f25,-) hebben een hoop mensen doen aarzelen. De komst van de veel grotere Jaz drive met 1 Gb op een disk is aan ons meestal niet besteed. De prijs van tegen de 900 gulden voor de drive en de hoge kosten van de disks zijn niet uitnodigend. De bekende fabrikant van verwisselbare disks, de firma Syquest, heeft nu een tegenzet gedaan. Met de SparQ voor 199 dollar (inclusief disk) en een prijs van 33 dollar per losse disk zitten ze ruim op de helft van de prijs van Jaz-drive. De disk die gebruikt wordt is handelbaar: 3 1/2 inch formaat. Maar helaas zullen wij er weinig aan hebben: er komt een parallelpoort versie alleen voor Windows en eentje met EIDE aansluiting. SCSI staat niet gepland. Is dat even pech hebben! Dan toch maar een (E)IDE-adaptor in de ST inbouwen … la Falcon?

CD-ROM driver

De laatste tijd is weinig vernomen van de EGON! CD-utilities. Maar vorig jaar heeft de firma M.u.C.S., Gustav-Adolf-str. 11, D-30167 Hannover Duitsland, tel.: (0511) 71 00 599, de rechten op de software verkregen. Toen kregen de programmeurs ook weer wat meer moed en nu is dan ook versie 3.1 verschenen. Oude problemen die opgelost moesten worden zijn: lezen van de Atari Gold 1 CD en de CalaMAXimus CD. Verbeteringen die de makers melden zijn:

  1. werkt goed onder MagiC,
     
  2. een nieuwe opzet voor de regeling van de structuur,
     
  3. de verwerking van data is verder geoptimaliseerd,
     
  4. het aantal bekende drives is vergroot en up-to-date gebracht,
     
  5. werkt op alle Atari-computers.
     

Voor DM 70,- nieuwprijs krijgt men geleverd:

  1. een MetaDOS driver die multi-session aan kan en Photo-CD's,
     
  2. Music-Channel, Audio-CD en MOD-files kunnen afgespeeld worden,
     
  3. Falconisten kunnen Audio-CD-tracks als DVS-sample op de harddisk zetten
     
  4. een bibliotheek (voor Pure C) met MetaDOS functies en
     
  5. diverse testprogramma's.
     

Voor mensen die al EGON! bezitten is er een update-regeling. Maar die moeten het bovenstaande al weten want volgens de firma worden alle geregistreerde gebruikers automatisch geïnformeerd.

Star-Track kaart

Al geruime tijd geleden heeft C-Lab in Duitsland besloten geen Falcons meer in elkaar te zetten. Deze geboortestop heeft natuurlijk gevolgen voor de toekomst. Op een gegeven moment zullen Falcons zeldzaam worden. Wat moet je als serieuze muziekfreak die dol is op harddisk recording dan doen? De oplossing is: koop de Star-Track kaart die in de VME-bus van Mega STE en TT past. Maar ja, als ook die computers schaarser worden wat dan? Dan kan je de opvolger van de TT, de Hades gaan kopen want daar past de Star-Track kaart ook in. Nu zijn VME-bus spullen niet goedkoop. De hard- en software kost zo'n f 1995,-.

Wil je ook een DSP gebruiken (zoals in de Falcon) dan wordt de prijs f 2499,-. Maar dan heb je ook wel wat in huis gehaald. Laten we de hardware eens nader bekijken.

  1. geheel gescheiden delen voor analoog en digitaal. Allemaal digitale pulssignalen in de buurt van gevoelige analoge schakelingen levert vaak problemen op. Dat is hier dus goed opgelost.
     
  2. cascade mogelijkheid. Meestal heb je maar 1 VME-aansluiting maar heb je er meer dan kan je meerdere kaarten tegelijk in bedrijf houden. In elk geval, op de Hades gaat dat maar of de TT met zijn wat mager bedeelde VME-busje dit ook kan, is niet zeker.
     
  3. digitale I/O in Cinch en Opto. Je kunt dus koperkabel gebruiken maar moet je langere afstanden overbruggen of, sta je op kwaliteit, dan is is een (wat duurder) glasvezeltje mogelijk.
     
  4. softwarematig omschakelbare digitale ingangen (optisch, coax en AES/EBU). Zo bespaar je heel wat lastig ompluggen aan de achterkant van de machine. Tenzij je natuurlijk
     
  5. een 5 1/4 inch inschuiflade voor Tower behuizing gebruikt. Dan zijn de aansluitingen makkelijk bereikbaar.
     
  6. hardwarematige sample-rate herkenning aan de digitale ingang. Dat is handig want vaak is het volkomen onduidelijk wat er uit een bepaald apparaat komt, zeker als je niet de beschikking hebt over de bijlagen bij de handleiding waarin meestal de superbelangrijke details als sample-rates in kleine lettertjes vermeld worden.
     
  7. verwijdert geheel zelfstandig de SCMS digitale copieerbeveiliging. Hier zit het volgende verhaal achter. Toen de eerste audio-DAT recorders kwamen schrokken de muziekleveranciers. Iedereen kon perfecte digitale copieën maken! Er werd een beveiliging ingebouwd tegen tape naar tape copiëring. Maak je zelf muziek en heb je twee audio-DAT recorders dan zit je met een probleem. Tegenwoordig zijn er zgn. back-up DAT-drives voor de computer zonder copieerbeveiliging.
     
  8. digitaal afspelen naar DAT/DCC en MD.
     
  9. er worden 16-bit A/D en 18 bit D/A converters gebruikt met 64-voudige oversampling. Zo blijft kwaliteitsverlies bij de overgang miniem.
     
  10. je kan digitaal aanstuurbare versterkers (b.v. volumeregeling) gebruiken.
     
  11. gelijktijdige opname en weergave.
     

Aangetekend dient te worden dat de kaart zelf tot maximaal 99 virtuele sporen kan gaan. Om van de hardware plezier te hebben moet je natuurlijk bijpassende software hebben. Het zou b.v. leuk zijn als je Cubase Audio zoals die draait op de Falcon ook kunt gebruiken. Er zou een speciale versie (in de maak?) zijn.

Maar de kaart wordt geleverd met bijbehorende software. Even op een rijtje wat je dan kan:

  1. er is een geluidseditor die blokbewerkingen doet. De volgende functies kunnen genoemd worden: cut, insert, space, optimize, resample, stereo/mono, negate, change, copy, move.
     
  2. het plaatsen van markers als een soort ankerpunten om snel naar terug te kunnen springen. Maximaal 100 zijn mogelijk en kunnen gebruikt worden voor start, stop, intro en release.
     
  3. het scherm moet 640 x 400 pixels minimaal bevatten, het liefst in kleur maar z/w mag ook.
     
  4. een online-help
     
  5. samples hoeven tijdens bewerking niet in hun geheel in het geheugen te staan, een gedeelte op disk is toegestaan. Daardoor kunnen ook heel grote samples bewerkt worden.
     
  6. om geluidsbeelden goed te bekijken zijn er zoom- en scroll functies
     
  7. formats voor samples: S16, WAV, AVR, SND, SD, AU en SMP.
     
  8. Midi-playlist voor het afspelen van samples via het keyboard
     
  9. DSP-effecten in realtime zoals echo, flanger, chorus, lowpass, pink noise
     
  10. een soort Musicbox voor een track-playlist
     
  11. in combinatie met de hardware Star Track in Hades 060 zijn 12 tracks tegelijk mogelijk bij een sample-rate van 48 kHz en 14 tracks bij 44,1 kHz.
     

Het lijstje is nog niet uitgeput, maar dit is voldoende om een indruk te geven. Van de firma MABN kregen we wat afbeeldingen toegezonden. U zult ze in de buurt van deze tekst aantreffen.

CAB 2.6

Van de Internet browser CAB is een nieuwe versie verschenen. Er zijn een paar nieuwigheden. Tot voor kort kon je al je favoriete adressen van www-pages opbergen in een hotlist die was verdeeld in zelf te benoemen categorieën. Nu kan je binnen elke categorie de zaak op belangrijkheid sorteren, dus de laatst toegevoegde hoeft niet meer achterin de rij aan te sluiten. Bij het kiezen van de URL's kan je veel voorkomende uitdrukkingen als http:\\www. onder een knop zetten zodat je minder hoeft in te typen. Ook is het mogelijk om CAB de opdracht te geven om bepaalde WWW-pages te bewaken. Verandert de inhoud dan laat CAB dat weten. Verder is er een mechanisme om het laden van tijdvretende advertenties op webpages te onderdrukken. Waar over gezwegen wordt is in hoeverre CAB van bugs is gereinigd. Zo is het met CAB 2.5 heel lastig om gebruik te maken van bepaalde zoekmachines omdat de zaak met een 'runtime error' vast loopt. De prijs van de nieuwe CAB is DM 69,- en er is een update-regeling. Vraag ernaar bij de importeur, de ACN te Haarlem.

E-mailen

Voor het tweespan CAB-PPP is nu ook een e-mail programma verkrijgbaar onder de naam ASH-Emailer 1.0. Je kunt mail ophalen, bewaren, lezen en zelf schrijven in een editor die ook knip- en plakfuncties heeft voor teksten uit andere e-mails. Er is een mogelijkheid om files aan een berichtje te hangen. Het is dan ook een goed ding dat de MIME-codering automatisch gebruikt wordt.

Muziek

Van Electric Cow, 350 Broadwater Crescent, Stevenage, Hertfordshire, SG2 8EZ UK komt het bericht dat er een update (versie 3) is gekomen van Sound Chip Synth. Het betreft software (prijs œ10) waarmee je kunt doen alsof je STE/TT/Falcon een ouderwetse analoge mono-synth is geworden. Wat je op die manier bij elkaar speelt kan je bewaren als geluidssamples in de vorm van AVR/AIFF/SPL files. Alle mogelijke golfvormen en verlopen kunnen ingesteld worden.

CD-ROM 32x

Een paar maanden geleden kon u hier lezen dat moderne CD-ROM drives al met een 24-voudige snelheid de disk rond kunnen draaien. Nu komen zelfs al 32x drives op de markt zoals de UltraPlex. Maar wat voor de 24x modellen geldig was is zo gebleven: er hoeft maar iets met de CD aan de hand te zijn of er moet worden overgeschakeld naar een veel lagere (4x vaak) snelheid. Een CD-recordable b.v. is nooit op hoge snelheid te lezen door geen enkele drive. Ook audio geeft zo zijn problemen: sneller dan 9x haalt bijna geen drive. Praktijktests op Windhoos-machines hebben uitgewezen dat tot 12x het nog zinvol is, daarboven kan je gemiddeld genomen bijna geen verhoging van de transfersnelheid constateren. Met een 32x snelheid gaan disks nog sterkere helicoptereffecten vertonen zodat je de indruk krijgt dat de hele computer op wil stijgen. Er zijn al berichten verschenen over chipsets die over een paar jaar in de CD-drives dienst moeten gaan doe. De chipboeren rekenen maar liefst op een 100x en dat is wel erg optimistisch. Maar wie weet wordt het ooit technisch mechanisch realiseerbaar.

Ik ga me dan wel zorgen om het vliegwieleffect maken. Dat doe ik nu al bij die snelle 10.000 toeren harddisks en die 6890 omwentelingen/min van een 32x CD drive komen ook al in de gevarenzone. Als daar vanbinnen de boel aan stukjes gaat dan hebben de brokstukken zo'n hoge snelheid dat ze de computerbehuizing doorboren en zelfs nog energie genoeg hebben om ook gaten in omstanders te maken. De arbeidsinspectie in de USA is al bezig om te zien in hoeverre die drives gevaarlijk zijn. Misschien moeten drives in de toekomst wel ingepakt worden in een kogelbestendige behuizing. Wat in elk geval wel nodig zal zijn kwa behuizing is een geluiddempende kast. Harddisks die met 10.000 toeren draaien maken veel lawaai dat bovendien nog vele pieptonen bevat. Extreem hinderlijk dus als zoiets op of onder je bureau staat te suizen. De oplossing is: bouw de harddisk in een geluidsisolerende doos. Dat gaat wel, maar laagfrequent geluid laat zich niet erg dempen. Daar komt nog bij dat die snelle harddisks ook nog eens veel warmte produceren en de maximum temperatuur van de drive maar 60 graden is. Dat levert dus weer dozen op met ventilatoren wat weer lawaaiverhogend werkt! Wat is de beste en goedkoopste oplossing voor een Atari-liefhebber als hij stil wil werken? Een omgebouwde 1040 met 4 of meer Mb aan geheugen, een Link-adaptor voor de DMA-port en een externe SCSI-uitvoering van de Zip-drive in een kast zonder ventilator. Zelfs als de Zip-drive draait dan hoor je die bijna niet en de drive is zo slim om te stoppen met draaien als er eventjes niets te lezen of te schrijven valt.

Texel

Op dit moment is Texel het enige spreadsheet-programma dat nog geregeld wordt bijgewerkt en gemoderniseerd. Versie 2.0 is nu beschikbaar. In deze versie is een wat knullige begrenzing opgeheven: je kunt over de celgrenzen heen typen. Verder is het uiterlijk op het scherm wat Windows-achtiger geworden. Veel belangrijker zijn natuurlijk technische mogelijkheden. Vooral de import is van belang want niemand wil op een rekenkundig eiland zitten. Excel 2/3/4 spreadsheets worden kompleet met formules en formats overgenomen. Ook spul uit dBase kan binnen gehaald worden. Leuk (en ook heel modern) is de mogelijkheid van uitgave in een HTML-document. De prijs is DM 99,- en een update kost tussen de DM 39,- en DM 49,-.

Een afscheid

U weet allemaal, beste lezers, dat er vroeger veel meer mensen dit blad lazen. Zo af en toe krijgt het secretariaat dan ook brieven binnen waarin men het abonnement opzegt. Laatst kregen we een brief binnen die zo typerend is voor de inhoud van de ontroerende afscheidsbrieven die we binnenkrijgen, dat we hem u niet willen onthouden. In 1986 (11 jaar geleden dus), kocht ik een Atari 260ST. Na een paar weken weigerde deze dienst. De reparateur heeft er toen gelijk maar TOS in ROM ingezet (de allereerste ST's moesten met behulp van een upstartdisk (TOS op disk) op gang gebracht worden. red.), het geheugen uitgebreid tot de toen gigantische omvang van 1 Mb en ik heb er een dubbele diskdrive bijgekocht van het merk Cumana. Alle honderden programma's kreeg ik toegeschoven van vrienden en kennissen, een gebruiksaanwijzing zat er nooit bij - maar dat was ook niet nodig: alles wees zich vanzelf. Afgelopen zomer begon mijn ST kuren te vertonen: hij liep om de haverklap vast door een fatale fout en het beeld liep van de monitor. Hij had tot die tijd bijna dagelijks dienst gedaan zonder ook maar één keer te haperen. Voor sommige bewerkingen had hij wat meer tijd nodig, maar dat gaf mij de gelegenheid eens even naar buiten te kijken. De resultaten zagen er echter perfect uit en hij kon wat ik wilde. Nu kwam het moment waar ik al jaren tegenop zag: wat voor computer moet ik hierna aanschaffen. In mijn werkomgeving gaat iedereen MS-DOS. Aangezien ik meest grafisch werk, zou een Apple of Atari voor mij de meest voor de hand liggende keuze zijn. Atari bestaat echter eigenlijk niet meer en Apple is voor vergelijkbare prestaties bijna twee keer zo duur als MS-DOS. Dus gekozen voor MS-DOS. Ik zal u niet vervelen met wat er daarna allemaal is misgegaan maar het was de eerste maanden een regelrechte nachtmerrie. Ik heb inmiddels een aardige stapel handboeken, stapels tijdschriften en uren ondersteuning van MS-DOS kenners achter de rug. Er gloort hoop aan de horizon. Ik heb heimwee naar mijn Atari.

STraTOS

In Frankrijk is een nieuw magazine verschenen voor de Atari. Het wordt heel eigentijds uitgegeven op een CD-ROM. De naam is 'STraTOS'. Op de CD zijn een aantal video-animaties te vinden, artikelen en testberichten. Voor de rest is er de nodige software, een aantal demo-versies en een set handige utilities voor MagiC -gebruikers. Ook zijn er wat meer technische artikelen te lezen (in het Frans natuurlijk) over zaken die niet direct te maken hebben met de Atari zoals fractale compressie en een handleiding voor het gebruik van PovRay versie 3. De prijs is ongeveer 15 gulden. Als we een exemplaar bemachtigd hebben zullen we er nader op ingaan.

Harddisk recording

Uit Frankrijk komt het verheugende bericht dat de oude versie van 'Studio Son' nu in het public domain is beland. Dit Franse programma werd voor maar liefst 1000 gulden verkocht omdat het qua prestaties in de buurt komt van hier meer bekende software van o.a. Steinberg. Vanzelfsprekend heb je een Falcon nodig om aan harddisk recording te gaan doen. De DSP wordt ingezet om vele effecten mogelijk te maken. Voor professionele kwaliteit staat de weg via SP/DIF,- JAM enz. open. Alle te verwachten knip- lak- en edit-functies voor geluidssamples zijn aanwezig. Synchronisatie met Midi en lichteffecten is mogelijk. Wij zullen zo spoedig mogelijk een Engelstalige versie van deze software zien te bemachtigen. U hoort er later meer over.

School en Computer

Het is tijden geleden dat Atari furore maakte op scholen. Nog steeds zijn ze her en der in gebruik, vaak voor educatieve doeleinden. Er is tenminste nog geregeld vraag naar de door ons over genomen Educatieve Software Serie. Voor het vijfde achtereenvolgende jaar worden op diverse plaatsen in het land beurzen gehouden voor 'School & Computer'. De tijd dat op deze beurs de klant (kinderen onder de 16-jaar zullen we maar zeggen) centraal stond is voorbij. Het is nog steeds klantgericht maar de klantenkring bestaat uit leraren, schooldirecties, bestuurders, administrateurs, systeembeheerders en een beetje ouders. Meer informatie bij ESS, Postbus 614 Groningen.

Geneva

Het uit Duisland afkomstige MagiC is zonder twijfel het meest gebruikte multi-tasking systeem op onze computers. Tenminste in Nederland en Duitsland. In de USA en Canada is het anders: daar is 'Geneva' in gebruik. Inmiddels is versie 6 beschikbaar gekomen. Anders dan bij MagiC is Geneva een coöperatief systeem (MagiC is preemptive) want in de praktijk inhoudt dat alle programma's zich netjes moeten gedragen. Wat in dit verband wil zeggen: tijd vrijgeven zodat andere programma's iets kunnen doen. Aangezien verhoudingsgewijs in de USA per Atari-computer gemiddeld genomen minder geheugen aanwezig is kan Geneva ook gebruikt worden als je maar 1 Mb aan intern geheugen hebt. De prijs? Omgerekend kom je op ongeveer 175 gulden.

Parallel poort

Met onze computers hebben we wat betreft de printerpoort echt pech. Ten eerste natuurlijk doordat een erg gevoelig chipje (de geluidschip van Yamaha) de printerpoort bedient en dat chipje gaat gauw kapot en is duur. Ten tweede omdat onze printerpoort niet bi-directioneel is op de goede manier: output gaat o.k. maar de input is niet helemaal PC-compatibel. We missen dan een paar draadjes. Het gevolg is dat zeer veel apparaten niet aansluitbaar zijn. Dat probleem deed zich al eerder voor en dateert niet van vandaag of gisteren. Toen de eerste scanners kwamen moesten die aan de Atari worden aangesloten via een speciaal interface in de ROM-poort. Met als gevolg dat ook de software speciaal gemaakt moest worden. Het steeds populairder worden van de ZIP-drives heeft de firma woller&link op een idee gebracht: een ROM-poort adaptor voor de parallelpoort-versie van de ZIP-drive. Natuurlijk kan je de gewone harddiskdrivers (HDDriver b.v.) niet gebruiken; die kennen alleen maar DMA/SCSI en IDE. Jens Fellmuth heeft 'Feder' geschreven, dat de aansturing van de ZIP-drive verzorgt. De prijs van de set is DM 139,-. Meer informatie bij woller&link gbr, Grunewaldstr. 9, D-10823 Berlin Duitsland, tel.: (030) 21 75 02 86. Je kan natuurlijk ook een SCSI-uitvoering van de ZIP kopen. Aan de TT en Falcon kan die zonder verdere kosten gebruikt worden; aan de PC-kant moet je een SCSI-kaart insteken maar die kost nog maar f 150,-. Opgemerkt moet worden dat de nieuwste ZIP-drive zowel aan de SCSI-poort als aan een printerpoort aangesloten kan worden. Slimme electronica zorgt ervoor dat de drive bemerkt hoe die is aangesloten en hij omschakelt om naar de juiste stand. Gebruik van deze ZIP-Plus aan de TT en via de Link96 aan de ST is uitgeprobeerd. Met HDDriver liep alles soepel.

Wensuite

Met een Atari-computer gaan surfen houdt in ons land meestal in: CAB gebruiken. In Frankrijk is het anders. Daar surft men met WenSuite waarvan versie 2.27 op de markt is gekomen. Het ondersteunt nu ook het PPP-protocol. Verder heeft WenSuite een veelzijdig programma voor e-mail, newsgroups, editing en archivering. Het leuke is dat je vanuit WenSuite alles kan doen zonder multi-tasking te moeten bedrijven. De prijs voor de Franstalige versie is ongeveer 100 gulden. Bestellen bij: OXO, 3/5, rue des Varennes, F-89160 Leziennes, Frankrijk.

Digitaal geluid

Wil je snel en goed digitaal geluid gaan bewerken, opnemen en weergeven dan is de Falcon een redelijk goedkope oplossing. Maar ja, gezien de stil gevallen productie van die computer kan je niet een cursus gaan organiseren met vele duizenden deelnemers. Je moet uitgaan van de situatie zoals die is: men heeft een PC. Dat heeft ook onze nationale TV-cursus organisatie Teleac bedacht en in hun cursus ComputerPlus! (eind vorig jaar gestart, dit jaar diverse malen in de herhaling) gaat het dan ook over PC's. Voor de afdeling 'geluid' heeft men gekozen voor Win Audio van Nederlandse bodem. Hiermee demonstreren ze meersporen digitale audio. Leverancier is het ons wel bekende Zadok te Leidschendam, dat groot is geworden dankzij de muziekmogelijkheden van de Atari-computers.

Nieuwe TOS?

Sinds het nagenoeg verdwijnen van Atari is het steeds onduidelijker geworden van wie nu de rechten op TOS zijn. Zou je vroeger illegaal copieën van TOS verkocht hebben dan kon je tegenmaatregelen verwachten. Maar als je nu b.v. TOS 2.06 in EPROM-chips zet, wie zal je dan daarop aanspreken? Van de makers van de Milan, een snelle opvolger van de TT, komt het bericht dat ze de rechten verworven hebben. In de eerste plaats gaan ze werken aan een vernieuwde TOS voor in hun Milan-machine maar ze hebben toegezegd dat ze de boel zo opzetten dat hun TOS 6.0 voor alle ST's TT's en Falcons (en Book en Stacy, heb ik nog iets overgeslagen?) geschikt wordt gemaakt.

Ze hebben er vertrouwen in dat binnen een paar maanden de zaak geklaard is, maar dat lijkt deskundigen erg optimistisch. Dat is wel erg snel dus het ligt voor de hand te vermoeden dat ze gaat proberen om alle goede zaken die al door andere mensen gemaakt zijn bij elkaar te stoppen. Ik denk dan b.v. aan N.AES als vervanging voor het AES-gedeelte in TOS, Thing als desktop i.p.v. het Atari geval en opname van andere bestaande grafische verniewingen zoals Flying Dials, pop-up menu's, bubble-help, misschien zelfs stukken MiNT voor multi-tasking, NVDI voor snellere grafische beeldschermfuncties, software floating-point en misschien ook als GDOS-achtig systeem enz. Het kan zijn dat ik doordraaf, maar het zou best toe te juichen zijn als al die losse verbeteringen en uitbreidingen van de afgelopen jaren ondergebracht werden in een nieuwe TOS.

Calamus

Volgens berichten van de firma Invers wordt al gesleuteld aan een versie Calamus 98. Veel is er nog niet over bekend maar uit de documentatie van Invers was wel een lijstje te maken van modules die momenteel officieel bestaan voor Calamus-gebruikers. Hier komen ze: Navigator, Makro-manager, Laufzeiten, Koordinaten, calipso Light, Personalisering, Select, Sort, Positioner Rasterflachen und Linien, Textstyle, Indexer, Aling-tools, Franklin, Type, Scale-it, Set date en Ausschliess.

Niet direct afkomstig van Invers maar van MGI/DMC zijn: Bridge, Blend, C-quadrat, Gridplay, Stopwatch, Toolbox, Blend, Line Art, Job manager, Phototouch, Stereomagic, Starscreening en HKS-module. Verder bestaat er nog een barcode-module dat vooral voor ontwerpers van verpakkingen handig kan zijn. Van AS hebben we dan nog de prijzige editor Eddie (versie 3 inmiddels), een Filter-module, Merge en Paint, Feindaten-manager, Postscript Export en een module met de naam CXU. Van FRS bestaat Cut and Plot, een Verlauf-module en een hoop modules voor invoer en uitvoer met o.a. drivers voor printers via VDI en de bekende Stylus Color Pro. Voor de rest is import/export van JPEG-beelden te vermelden en GIF-import en RTF-import. Ook zijn er nog een paar disks met spullen van diverse aard: b.v Filterdisk AS1 en FRS1 en een Kenlijnen en Raster-pakket. Van Adequate Systems komt het bericht dat ze wat gedaan hebben aan het probleem van de lange module-lijst. Heb je in Calamus veel verschillende modules nodig dan is de 'module-list' gauw vol. Om dan je gewenste module te bereiken moet je met de muis de hele rij gaan doorscrollen. Dat is in de praktijk zeer hinderlijk. Je kan natuurlijk proberen om de volgorde waarin de modules worden ingeladen tijdens het starten te beïnvloeden zodat de meest gebruikte voorin komen te staan, maar dan nog... De oplossing is: een soort 'master module' die zich voordoet als een gewoon module op het scherm met commando-iconen maar waar je kan kiezen welk module je gaat activeren via een icoon. Nu heb je overzicht en alles is maar 1 muisklik ver weg. Van deze laatst vermelde firma (as) komt een module met extra functionaliteit voor vector-grafiek.

Image Copy

Wil je een alleskunner hebben voor het afdrukken van plaatjes, dan is Imagecopy geen gekke keus. Het is wel prijzig: œ25 voor de laatste versie 4.1 en œ30 voor de versie die ook met PhotoCD kan werken. Niet alleen het afdrukken gaat fraai, ook het maken van screendumps en het aanleggen van een catalugus van afbeeldingen is mogelijk. Nieuw erbij gekomen is: support voor Apex blocks, XBM images, 320 x 200 XGA images en Huffman-compresssed TIFF's. De software wordt uitgeleverd door FaST Club, P.O. Box 101, Nottingham NG2 7NN UK.

Riebel

Vorig jaar kwam het idee op om met Atari-computers in een echt netwerk te gaan hangen. In Duitsland werden op een beurs twee z.g.n. Riebel-kaarten gekocht voor f 100,-, wat geen geld is voor hoogwaardige VME-bus kaarten die een 10 Mb/sec Ethernet mogelijk maken via standaard coax-verbindingskabels. Bij de hardware was ook wat software om een Atari Netwerk Systeem (ANS) te maken. Misschien niet precies wat we zochten, maar het zou twee TT's met elkaar kunnen verbinden. We kwamen helaas niet verder dan dat een PC die in het netwerk was opgenomen beide TT's kon 'pingen' wat inhoudt dat ze zich wel melden als aanwezig. Maar helaas bleef het daarbij. Is er onder de lezers iemand die het werkend heeft? Gaarne bericht aan de redactie. Het is dus allemaal een kwestie van software. We kregen de raad om het eens met MiNTNet te proberen. Dat houdt dus in: MiNT op de machines zetten. Dat kan want onlangs kwam N.AES langs, dat tesamen met een MiNT je machine multi-tasking maakt. En installatie lukte. Een andere desktop (Thing) en heel wat lezen in manuals maakte de computer bruikbaar. Nu nog de installatie van MiNTNet. Maar helaas, ik had geen volledig Unix-achtig MiNT geïnstalleerd met alle toeters en bellen, alleen maar de basis en dat was lastig. Toch maar eerst een blik geworpen op de MiNTNet spullen en al gauw bleek dat de driver voor Riebel een dummy was: moest nog geïmplementeerd worden. De moed werd opgegeven toen ook bleek dat een volledige MiNT installatie het best gedaan kon worden vanaf de set van 5 volle floppydisks. De volgende kandidaat om ons van dienst te zijn was 'STiNG' dat ook als 'server' zou kunnen dienen. En inderdaad, via seriële poort, printerpoort, Lan-poort, en zelfs Midi-poort, maar de driver voor de Riebel-kaart was er niet. Wel werd vermeld dat gezocht werd naar iemand die deze driver wil gaan maken. Ook een doodlopende weg. Tenzij er onder de lezers iemand is die zich wil inzetten. Het is alleen maar kwestie van een klein stukje software en de TT kan zoals alle moderne computers mee doen aan het Intranet! Maar laten we niet te vroeg juichen. Het is mooi dat STinG als TCP/IP server kan dienen, maar er is nog meer nodig. We hebben dan wel CAB en Newsie maar die zijn cliënt zoals dat in die terminologie heet. Wat we nodig hebben zijn 'servers' voor HTTP, TelNet en e-mail. Uit Frankrijk komt een vaag bericht dat Olivier Booklage een sHTTPd (simple Hypertext Transfer Protocol Deamon) heeft gemaakt. Het zou al gelukt zijn om met CAB een HTLM-page van een andere Atari-computer af te halen.

Falcon Surround Sound

In de rubriek Varia is al eerder gesproken over surround sound. Tegenwoordig is gewone stereo geluidweergave met twee kanalen niet meer 'high tech'. De hedendaagse geluidsfreak schaft zich Dolby Surround Sound aan met maar liefst 5 luidsprekers. De grote technische truc is: zolang je het geluid maar digitaal houdt kan je in de twee geluidskanalen ook het geluid van twee andere kanalen verbergen. Een surround-sound CD kan iedereen prima beluisteren via een gewone stereo-instalatie maar heb je surround-sound dan komt het geluid uit alle vier de hoeken. En hoe haal je nu die twee extra kanalen te voorschijn uit het tweesporen signaal? Door middel van slimme rekenkundige trucjes die een DSP-chip in realtime kan uitvoeren. En onze Falcon heeft een DSP. Dat geeft te denken. Zou je de Falcon kunnen gebruiken om surround-sound opnames te maken? Ja, dat kan. Van de firma Soundpool komt het bericht dat de eerste versie van de Digital Real Time Surround Encoder (DRTSE) klaar is. De prijs van deze software is DM 300,-. En wat kan je dan? Op een Falcon met 4 Mb en een grote AV-bestendige harddisk kan je dan

  1. in realtime een vierkanaals audio file in AIF-format maken, gebruik makend van zowel analoge als digitale geluidsbronnen.
     
  2. die 4-kanaals geluidsfile naar de DSP sturen die dan wiskundig aan het goochelen gaat en er dan een 2-kanaals surround-sound stereo geluidsfile van maakt.
     

Nu heeft Soundpool ook vele interfaces en andere apparaatjes om zelfs de professionele gebruiker (studio) tevreden te stellen. Met behulp van mengtafels, Midi-apparaten enz. heb je veel vrijheid. Goedkoop is dat niet. Maar voor de gewone thuisgebruiker en hobbyist die niet veel geld heeft uit te geven aan extra hardware zal de DRTSE software een welkome extra dimensie aan zijn geluidsproducties toevoegen. Is er ergens een CD-writer in de buurt dan kan men zelf ook surround-sound Audio CD's maken. De uitvoer kan nl. op diverse manieren gebeuren.

  1. als audio-file op harddisk want de Falcon kan 4 sporen inlezen vanaf de harddisk, die in de DSP verwerken en weer in realtime in twee kanalen op de harddisk terug te schrijven.
     
  2. als digitaal geluid via sp/dif of
     
  3. gewoon als stereo uit de analoge geluidsuitgang van de Falcon.
     

Hoogstwaarschijnlijk zal de mogelijkheid om 4 analoge geluidskanalen uit de Falcon te halen nog niet in de allereerste versie van DRTSE geïmplementeerd zijn. Zolang dat nog niet hetgeval is moet je een extern apparaat hebben dat het surround-stereo signaal kan decoderen en weergeven. Of alle bovenvermelde eigenschappen ook in de eerste versie al beschikbaar zullen zijn is nog niet bekend. Vraag bij uw importeur er eens naar.

Phenix

In Frankrijk wordt ook gewerkt aan een snelle TT-kloon die de naam 'Phenix' heeft gekregen. Uit Frankrijk kregen we een heel voorlopige korte lijst met technische specificaties. Voorzien van kommentaar(+) levert dit het volgende op:

  • Motorola MC68040 op 33/66 MHz. + extern loopt de klok op 33 Mhz voor de CPU maar die verdubbelt intern de frequentie. Heb je er geld voor over (1000 gulden meer) dan kan ook de wat snellere MC68060 op 66 MHz erin gezet worden.
     
  • de systeembus is 32 bits breed voor data en ook 32 bits breed voor de adressen. De bus-klok loopt ook (net zoals de CPU) op 33 MHz + dat geeft een cyclustijd van 30 ns en vergt dus snelle geheugenchips tenzij er speciale maatregelen worden genomen.
     
  • 128 Kb zgn. R-memory. Deze memory-area maakt gebruik mogelijk van de 2-1-1-1-burst (105 Mb/sec op 33 MHz) van de CPU. Het R-geheugen concept is een idee van onszelf (de firma Centek) en daar zeggen we verder niets over. + dat lijkt mooi maar vergeet niet dat het hier om kortstondige piekwaardes gaat. Zoals al opgemerkt: je moet snelle geheugenchips gebruiken. Om niet te extreem op kosten gejaagd te worden is er een oplossing bedacht:
     
  • vier DIMM-voetjes waarin maximaal 256 Mb aan 64-bit interleaved RAM gaat. + zie hier: qua adressering worden de geheugenmodules om en om gebruikt. Waarschijnlijk hebben we hier dus te maken met een geheugenbuffer die naar de kant van de CPU toe 32-bits breed is maar naar de geheugenkant 64-bits breed.
     
  • Motorola DSP 56301 op 66 MHz.
     
  • 24-bit host-poort met twee klokcycli geeft 50 Mb/sec bij DMA-transfer
     
  • on-chip geheugens: 2kb x 24 voor X-data, hetzelfde nogmaals voor de Y-data, een 3kb x 24 voor programmacode, een 1kb x 24 Instruction Cache en een beetje bootstrap-ROM. + dit laat denken aan de opzet in de Falcon maar dan wel met een mooiere DSP-chip die beduidend sneller werkt. Bij de Falcon was de hoeveelheid geheugen voor de DSP nogal beperkt.
     
  • off-chip memory: 128 kb x 24 bits 15 ns SRAM. + dat geeft een hoop lucht voor de DSP maar zal natuurlijk in de praktijk nog steeds beperkend zijn. Meer van dergelijk snel Statische RAM wordt prijzig. Vandaar:
     
  • SIMM-socket voor 4 Mb DRAM module. + komt er software waarbij de hoeveelheid SRAM gebeugen van de DSP te klein is dan kan wat snelheid worden ingeruild voor meer ruimte.
     
  • verbeterde Falcon DSP-poort + wat ik al zei: Falcon-achtig. Wat het 'verbeterd' inhoudt staat niet in het summiere document.
     
  • Motorola MC68360 QUICC op 3 MHz. + QUad Integrated Communications Controller
     
  • 4,5 MIPS op 25 MHz
     
  • 32-bit data- en adreslijnen
     
  • vier general-purpose 16-bit timers
     
  • twee onafhankelijke DMA's met Single Adress Mode (max. 66 Mb/sec bij 33 MHz)
     
  • Communications RISC-processor met 22 MIPS
     
  • vier SCC's
     
  • Ethernet / IEEE 802.3 optioneel op SCC1 (volledige 10 Mb/sec ondersteuning)
     
  • HDLC/SDLC op alle vier de kanalen met 2 Mb/sec
     
  • Apple Talk
     
  • Universal Asynchronous Receiver/ Transmitter (UART)
     
  • synchrone UART
     
  • twee SMC's (Serial Manager Controllers)
     
  • een parallelle poort die als moderne 'centronics' printerpoort gebruikt kan worden. + dit is dus een veel-bij elkaar-chip. Er zit de nodige rekenkracht in om diverse communicatie-protocollen op gang te houden. Data kan zonder tussenkomst van de CPU (Direct Memory Access, DMA dus) van en naar het geheugen gestuurd worden.
     
  • de BIOS zit in een 64 Kb Flash-Eprom chip. + dat voorziet dus in een makkelijk veranderen van de set-up, de auto-testen en de boot.
     
  • Ultra SCSI-bus gevoed via 16-bit DMA wat een maximum van 20 Mb/sec geeft + kijkend naar de toekomst is dit geen gekke keus; harddisk worden niet alleen steeds groter maar ook steeds sneller.
     
  • Video. Wat het wordt is niet bekend. Men twijfelt tussen Matrox Mystique of iets anders vergelijkbaars (zeker een 230 MHz pixelklok zodat 1280 x 1024 in full-color en een beeldfrequentie van 80 Hz haalbaar is).
     
  • Sound. Er is keus tussen:
     
  • Stereo I/O met 15-bit CODEC is voldoende voor simpele geluidsweergave bij multi-media of iets professionelers
     
  • 24-bit external card met 8 inputs, 16 outputs, 4 Midi In en Out's (en Tru), SPDIF, EBU e.d. interfaces.
     
  • Vocal: Interactive Neuronal Speech Controller met spraakherkenning, spraak en muziek synthese, access control e.d. snufjes.
     
  • Timer en NVRAM met Resume-mode om de Phenix wakker te maken.
     
  • Slots: drie Direct 040/060 Processor Slots voor hardware expansion zoals
     
  • video acquisition
     
  • tweede DSP 56301 kaart
     
  • VME-bus
     
  • PCI-bus
     
  • memory card
     
  • keyboard/mouse: iets PC-achtigs
     
  • Case het geheel verpakt in een zwarte mini-tower.
     

Prijzen (zonder monitor) voor een simpele configuratie beginnen bij ongeveer 1800 US$. Als er mensen zijn die 'Developer' willen worden dan kunnen ze zich met hun antecedenten melden bij Centek, Tour Blanche de Castille, 4 av St Exupery, F-60180 Noget S/Oise Frankrijk, tel.: 33 (0)344 746 330.

Midi Player

Op het Internet, op CD-ROM's, bij BBS-en, overal kom je standaard Midi-files tegen. Maar wat kan je daarmee? Op zijn minst heb je wat Midi-spullen zoals een keyboard en een synthesizer nodig om Midi-files (standaard of niet) te kunnen beluisteren. Als je alleen een Falcon hebt, wat dan? Dan kan je uit Frankrijk de GM-Midi-Player halen. Voor ongeveer 100 gulden heeft Softjee, F-47200 Longueville Frankrijk, tel.: (0033) 4-5383 6467, deze software te koop. Er is geen importeur in ons land, dus een e-mailtje naar softjee@hol.fr is wel zo handig. Meer informatie is ook te vinden op hun homepage

Ik zal hier de eigenschappen noemen. In plaats van hardware wordt een bibliotheek gebruikt met geluiden. Midi-data zoals volume, pitch-blend, aftertouch enz. worden omgezet en aan de hand van tabellen wordt het gewenste geluid door de Falcon geproduceerd. Op het scherm krijg je een soort taperecorder met vele knopjes en schuifjes. Zo zijn er alleen al 24 parallel afspeelbare sporen beschikbaar.

Crazy Bits CD's

Van Crazy Bits, Pintschstr. 6, D-10249 Berlin, Duitsland, komt het bericht dat ze een paar nieuwe leuke CD's hebben vol spullen voor Atari-computers. De disks 'Software Treasure 1' en '2' kosten DM 75,-. De inhoud bestaat uit games, een grote verzameling printer drivers, Falcon-specifieke software, applicaties op diverse gebieden zoals grafisch, financieel, backup, kinderen en de rest van de disks wordt opgevuld met demo's en muziek files. Voor wat meer geld (DM 89,-) is er de CD 'DTP+Graphics' met 3000 fonts (Calamus, Truetype, GDOS, e.d.), 8000 clip-arts, 300 printerdrivers, 100 Mb aan software voor DTP, CAD, fonts en editing.

Suzy B CD's

Van de Floppyshop, PO. Box 273, Aberdeen Schotland, UK, AB15 8GJ komt het bericht dat ze uit de USA de Suzy B's Software Treasure disks #1 en #2 hebben gehaald. De disk kosten elk (incl. verzendkosten) œ 27 per stuk. De beide disk zitten vol met Amerikaanse software in gecomprimeerde vorm (uitgepakt meer dan 1 Gigabyte) waarvan het meeste nagenoeg onbekend bij ons is.

TOS 2.06

Al heel lang kunnen mensen met een ST waarin een oude TOS zit (1.4 of lager) deze upgraden met een TOS 2.06. Wij hebben op het secretariaat nog heel wat boards liggen om in de ST's te monteren. Het is wel veel soldeerwerk en men moet ook zelf op jacht gaan naar Eprom chips met TOS 2.06 erin. Er is veel voor te zeggen om wat operating systeem betreft zo modern mogelijk te zijn, maar er is ook veel voor te zeggen om te blijven het oude vertrouwde. Je loopt altijd het risico dat sommige oude geliefde software b.v. niet meer werkt. De belangrijkste reden om over te gaan is visueel: de desktop ziet er beter uit en kan veel meer handige dingetjes voor je verrichten zoals programma-ikonen op de desktop. Maar bedenk: alleen daarvoor heb je geen TOS 2.06 nodig: een alternatieve desktop zoals Thing voldoet ook aan luxe wensen.

Diskus 3.5

Het is al weer vele jaren geleden dat Claus Brod een heel dik boek schreef over de floppydisks en de harddisks aan de ST computers. Zijn software is ook niet meer bijgehouden en is inmiddels antiek geworden. Toch heeft de ontwikkeling van harddisk software niet stil gestaan zoals uit het feit mag blijken dat Uwe Seimet nu versie 3.5 van de diskmonitor Diskus heeft uitgebracht. Ter verduidelijking: Uwe Seimet is ook altijd bezig om de bekende Harddisk driver HDDriver up to date te houden, dus hij kent zijn materie. Het doel van Diskus is om op het allerlaagste niveau de disks te benaderen en dan een aantal intelligente functies ter beschikking stellen om het verdere gebruik wat makkelijker te maken. Ga je op zo'n laag niveau aan de disk knutselen dan moet je goed weten wat je doet. Vandaar dat er voor de DM 159,- die Diskus kost ook een dik handboek wordt meegeleverd (in het Duits). De inhoud van een disk kan sector voor sector bekeken worden en wordt zowel in hexadecimaal als in ASCII-letters weergegeven. Voor floppydisks bestaat de mogelijkheid om een track in zijn geheel, compleet met adres-, synchronisatie- en opvul-bytes, te lezen. Zo kan je te weten komen wat de fysieke volgorde en nummering is van sectoren. Er is ook voor dit geval een 'repair' om beschadigingen automatisch zo goed mogelijk te repareren. Verder bestaat de mogelijkheid om aan SCSI-harddisks met de hand commando's te zenden om zaken zoals parity, read-cache en write-cache, arbitration, termination e.d. in te stellen. Voor de rest zijn er veel functies om het filesysteem te bekijken en te wijzigen. Het meeste gebruik zal men maken van Diskus om per ongeluk gewiste files weer terug te halen. Ook is er de nodige ondersteuning om beschadigde tabellen (zgn. FAT's) te repareren.

De lastigste taak die men kan bedenken is: de sectoren van een file weer aan elkaar knopen als je de volgorde niet te weten kan komen. Je mist nl een overzicht. Zo goed en zo kwaad als het kan probeert Diskus je dan aan de hand van logische regeltjes en waarschijnlijkheden een overzicht te geven. Al met al is Diskus dus een aanrader voor mensen die tegen een disk aankijken waar alles nog wel op staat, maar waarvan de boel 'een beetje in de war is'. Toch is het geen panacee want je zal eerst de dikke handleiding goed moeten doorlezen!

HDDriver 7.1

In een paar jaar tijd heeft de HDDriver veel updates ondergaan, niet omdat er zoveel bugs in zitten (dat is echt niet het geval) maar omdat er steeds maar weer nieuwe wensen uit het gebruikersveld kwamen en er nieuwe aan te sturen hardware op de markt verschijnt. Komt de Zip-drive op de markt met een paar extra zaken die een gewone verwisselbare harddisk tot dan toe niet kende of er wordt op Uwe Seimet aandrang uitgeoefend om wat nieuwe functies in de harddisk driver op te nemen. Momenteel speelt de kwestie van het compatibel zijn wat het format betreft van verwisselbare disks 'met andere platformen' zoals dat deftig gezegd wordt. Simpel gezegd: een ZIP-disk die afkomstig is van een Windhoos-machine kan ik die met een Atari -computer lezen en beschrijven? En omgekeerd, kan ik een Atari-geformatteerde verwisselbare harddisk schijf op een DOS-doos lezen? Ja, als je MagiC gebruikt dan kan het zonder meer. Zoniet, dan is er nog het Vernuftige BigDOS dat in de Auto-folder geplaatst moet worden. Versie 7.1 van HDDriver kan het nu allemaal zelf af. Met een bijgeleverde utility kan je een disk zo indelen dat die tegelijk TOS- en DOS-compatibel wordt. Met helaas een beperking: alleen de eerste partitie op een disk lukt zo. De prijs van HDDriver is (incl. portokosten) DM 64,-. bij de maker: Uwe Seimet. Lüderstr. 4, D-76275 Ettlingen, Duitsland.

Statische kat

Dat is niet bijzonders, een kat slaapt meestal of zit ergens te loeren. Een rennende kat is opmerkelijk en valt gelijk op. Wat hier aan de orde is, is het verschijnsel dat de kat in tijden dat het buiten vriest zo pluizig wollig wordt wanneer hij bij de kachel ligt. Een paar aaien en de haren van de kat plakken van de statische lading. Dat overkwam een ST-gebruiker laatst. De kat wilde eten hebben, kreeg een paar aaien en het beest plaatste vervolgens een poot tegen de computer. Ploink, en de ST ging een reset doen. Gelijk was er een pauze om de kat eten te geven, maar dat terzijde. De veronderstelling was dat de kat door zich via de computer te ontladen, de boel had gesaboteerd. Dit schreeuwde om een wetenschappelijk verantwoord experiment. Zodra de kat gevuld en weer bij de kachel opgewarmd was werd die fors geaaid en op het toetsenbord gezet. Em inderdaad, weer een reset! Mensen met kennis van hardware zeggen dat voor hetzelfde geld de ontlading catastrofaal had kunnen zijn en de computer vernielen. Dus lezer, geen statisch geladen katten in de buurt van de computer!

Tekstverwerken

De primaire vereisten van een tekstverwerker zijn: hij moet als luxe typemachine kunnen functioneren. Je moet makkelijk kunnen verbeteren, invoegen enz. en de tekst moet digitaal bewaard blijven voor later. Het bekende First Word Plus valt in deze groep typemachine-emulatoren. Maar al gauw willen mensen meer en vraag je dan door naar wat ze willen doen dan is het uiteindelijk DTP-en en kunnen ze het beste Calamus gebruiken. Maar soms is DTP niet de juiste weg; zeker niet als het grote documenten betreft zoals een boek, of zaken met een hiërarchische indeling van de tekst (hoofdstukken, paragrafen, voetnoten, verwijzingen, inhoudsopgaves, indexen, registers enz.). Komen er nog wiskundige formules aan te pas dan is de keus voor het zetprogramma TeX gauw gemaakt. Maar met moderne tekstbewerkers zoals Papyrus 5 komen we ook al een heel eind in de goede richting. De mogelijkheden zijn zo uitgebreid dat de meeste wensen wel vervult kunnen worden. Ook Adobe heeft zich gerealiseerd dat DTP-en niet zaligmakend is en brengt de FrameMaker uit. In de reclame ronken ze met 'industriestandaard oplossing voor complexe, nauwkeurig gestructureerde en regelmatig bij te werken projecten zoals handleidingen, verslagen en voorstellen.' Vanzelfsprekend in deze moderne tijden kan je de documenten die je maakt ook exporteren als HTML-codes voor het Internet. Mijn aandacht in de reclame werd getrokken door het punt 'meertaligheid'. Je kunt naast elkaar versies in diverse talen aanhouden en zelfs documenten maken die in meerdere talen zijn geschreven. Dan worden automatisch de juiste fonts ingeschakeld en zelfs het toetsenbord kan met de taal meegaan. Daar bedoel ik mee: zou ik nu opeens Duits gaan schrijven dan wordt mijn toetsenbord ook Duits, dus compleet met Umlauts e.d. op de juiste Duitse plaatsen. E.e.a. is pas goed mogelijk sinds er internationale afspraken zijn gemaakt (zie de lopende rubriek Avond/turen met Fonts) over UniCode belettering.

Atari World 98

Deze zomer, de datum ligt nog niet vast, zal in Anaheim Californië een beurs gehouden worden. Deze Atari World 98 wordt door Rick Tsukiji opgezet. Uit de homepage valt op te maken dat spelletjes de hoofdmoot van het gebeuren vormen. Leuk is dat een groot aantal nog in de buurt wonende voormalige Atari-mensen de beurs zullen opluisteren met hun aanwezigheid.

Sorteren

Teksten en namen sorteren kan op veel manieren, alfabetisch, lexicografisch en numeriek zijn zo'n paar bekende methoden. Laat je een computer sorteren dan zal je meestal, als je niets speciaals hebt ingesteld, een oplopende volgorde gehanteerd worden waarbij de letters elkaar opvolgen op numerieke grootte van hun ASCII-waarde.

Soms kan je vol verbazing je hoofd schudden zoals in de onderstaande afbeelding te zien is. Wat doet die zwart geklikte filenaam daar?

Op de desktop worden de files als ze op naam gesorteerd staan vertoond in de volgorde '12', '121', '13', '132','14' etc. Dat kan onhandig zijn. Tot mijn verbazing gaf mijn fileselector de volgorde 'A12Z', 'A13Z', 'A14Z', 'A121Z', 'A132Z' aan waarbij de getallen tussen de letters op numerieke volgorde kwamen! Dat het een feature van Selectric was drong pas veel later tot me door.

Milan

We hebben eventjes de prijzen van de belangrijkste momenteel verkrijgbare Duitse opvolgers van de TT op een rijtje gezet. De Milan 040 kost in basisuitvoering met 1,7 Gb harddisk, S3 PCI GK, 16 Mb RAM, N.AES 1.2 maar DM 1700,-. Een CD-ROM speler kost een extra DM 149,-, een netwerkkaart hetzelfde en een extra 16 Mb RAM maar DM 69-. De Hades in een Big Tower met 2,1 Gb harddisk, ET6000 4Mb PCI grafische kaart en MagiC voor DM 4600,-. Prijzig is de extra ROM-Poort kaart voor DM 200,- maar 32 Mb EDO-RAM voor DM 125,- is heel aardig. Een netwerkkaart voor deze machine kost DM150,-. Gebruik je de computer voor muziek dan ligt de keuze voor de Hades voor de hand. Die heeft nl. Atari Midi-poorten. Ook kan je er een groot beeldscherm op aansluiten zodat je in Cubase heel wat meer edit-windows kan overzien. In ons land is MABN te Schiedam (zie de advertentie op de achterkant van dit blad) de importeur en hun prijzen zijn vergelijkbaar met de boven vermelde (Duitse) prijzen. Eigenlijk is het verschrikkelijk inefficiënt dat er zoveel verschillende klonen ontwikkeld worden. Zo zijn de makers van de Milan gaan praten met de ontwikkelaars van de Phenix om op 1 lijn te komen zitten. Als eerste resultaat van de samenwerking zal er een PCI-Bios worden gemaakt waardoor er niet dubbel werk gedaan hoeft te worden voor het aansturen van PCI-kaarten. Wat betreft snelheid kan je zeggen dat die ruim 4 maal een TT zal overtreffen. Reken je dat verder terug dan kom je uit op 20 maal een standaard 1040 ST. Natuurlijk moet je, net als in de PC wereld, zwaar dokken voor meer dan gewone snelheid. Wat is het verschil tussen een 68040 en een 68060 als we even de technische specificaties terzijde schuiven en alleen naar de prijs van een CPU-chip kijken? De 68040 op 33 MHz kost tussen de 250 en 300 gulden. Daarentegen een 68060 op 50 MHz kost het lieve sommetje van ruim f 1150,-. Daar slik je wel even van.

Thing

We maken de lezers (ten overvloede natuurlijk!) erop attent dat van de desktop Thing nu versie 1.20 bestaat. Deze versie is in onze PD-bibliotheek opgenomen (zie vorige uitgave van dit blad). Er is een Nederlandstalige resource op de disk bijgevoegd zodat iedereen een Nederlandse desktop op zijn scherm kan krijgen. De maker, Thomas Binder verwacht een shareware bijdrage van DM 30,-.

N.AES

Eind vorig jaar kwam versie 1.2 van N.AES in de handel. De Duitse prijzen van dit product zijn: op disk DM 119,- en op CD met een complete MiNT distributie voor DM 149,-. Mensen in bezit van versie 1.0 of 1.1 kunnen de disk laten updaten voor DM 49,- of hun CD-versie voor DM 79,-. Dat zijn forse prijzen, dus je moet wel een grote liefhebber zijn om dit product bij woller&link, Grunewaldstr. 9, D-10823 Berlin, Duitsland, tel.: (030) 21 75 02 86, te bestellen. Voor de lezers die geen benul hebben waar deze software goed voor is, zal nu een toelichting volgen. Met het door Atari uitgebrachte MultiTOS kan iedereen zijn computer multi-tasking maken. Het voordeel is: je kan tegelijk met diverse programma's bezig zijn. Stel dat je de situatie hebt dat je steeds afwisselend twee programma's gebruikt. Dan is het handig als beide programma's op het beeldscherm aanwezig blijven b.v. door hun vensters te tonen. Een andere veel voorkomende situatie die verbetering kan gebruiken is: er wordt geprint. Dat duurt nog een half uur. Ik zou zo graag nu al mijn computer wilen gebruiken om zelf door te kunnen werken. Het MultiTos van Atari werd gratis meegeleverd bij b.v. de Falcon's. Het is dus wijd verbreid. Maar het grote nadeel van de Atari multi-tasking is: de computer wordt er zo traag van. Op een ST valt dan nog maar amper te werken en op een Falcon of TT is het kwa snelheid ook een forse gevoelige stap terug. Vandaar dat vele mensen bereid zijn wat geld uit te geven om een product als MagiC te gaan gebruiken. Maar er is een andere iets goedkopere oplossing want de traagheid van MultiTos zit hem in het zgn. AES-gedeelte, dat tot taak heeft zoals de naam al zegt (Applications Environment Services) de I/O van je programma verzorgt, dus ook opdrachten die door de muis worden gemaakt. Met N.AES wordt gezorgd dat het snelheidsverlies minimaaal is. Op een TT bemerk je geen traagheid. Na deze uitleg zijn de verbeteringen in N.AES ook beter te plaatsen en wel:

  1. vensters zijn in realtime te bewegen en hun sliders, ook dus de boel schokt niet over het scherm.
     
  2. de vensters werpen een schadum op de ondergrond wat er leuk uitziet
     
  3. verdere bug-fixes
     

Helaas werkt de Atari-desktop niet met multi-tasking. Vandaar dat je ook een andere desktop moet hebben. Er wordt dan ook een desktop met de naam 'Thing' meegeleverd. Die zal voor vele lezers wel een goede bekende zijn want die is al geruime tijd als shareware in onze PD-bibliotheek aanwezig. Dit ook een goed moment om even over Thing uit te weiden. Deze desktop kan dienen als AV-server, kan zaken bijeen nemen in de vorm van 'objecten' en heeft een auto-locator wat een antwoord op de vraag 'waar is die file' snel mogelijk maakt. Je kan een eigen plaatje op de achtergrond zetten, alternatieve filesystemen (b.v. met lange filenamen) worden ondersteund waarbij je ook kan denken aan het Unix-achtige XFS-systeem datdoor MinT mogelijk is. Nog even tussen haakjes: de kern van het multi-tasking gebeuren met N.AES is MiNT zoals dat ook in het MultiTOS van Atari gebruikt wordt. Het zogenaamde drag&drop wat al uit de begintijd van MultiTOS dateert is ook mogelijk. Verder kan je Kobold (de file-transporteerder) Alice (een vernuftige editor) ST-Guide (voor help-teksten), een verbeterde fileselectorbox geheten N.FSEL en nog wat dingen naadloos aan de desktop hangen zodat ze automatisch beschikbaar zijn.

Het 2000-probleem

We spraken de verwachting uit dat problemen met het jaar 2000 op onze Atari computers waarschijnlijk niet zouden voorkomen. Dat is fout. De eerste kandidaat heeft zich al gemeld (met dank aan Hans Wessels), het welbekende 'Superboot'. Deze database is weinig GEM-conform geschreven dus helemaal verrast zijn we niet. Dit programma kan zo ingesteld worden dat gevraagd wordt naar datum/tijd. Het jaar wordt via de setting in het programma ingesteld, en u raad het al, daar gaat het mis. Op 31-12-99 houdt het voor Superboot op; januari 2000 kan niet in het programma worden ingevuld.

Het Net

Onze PTT Telecom probeert zo goed mogelijk zoveel mogelijk mensen over de drempel te halen door 'Het Net' aan te bieden. Het is allemaal wel internet-achtig met e-mail, web-browsing en tele-winkelen, maar echt Internet is het niet. Vandaar dat we niet staan te roepen: 'Ga dat doen'. Maar als men toch met dat netje aan de slag wil, dan zal men een goede dial-scr file moeten hebben voor StiNG. Robert Best stuurde ons een file met de juiste teksten erin om toegang tot 'Het Net' te krijgen. Mensen die al gewoon op het echte Internet zitten kunnen zien of er een inbelpunt is.


Copyright © Rein Bakhuizen van den Brink
Last updated on 1 september 1999
Home Publicaties Actueel 71 Actueel 73